Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Dinleme/İzleme Becerisine İlişkin Görev Biçimlerinin Türkçe Ders Kitaplarındaki Dağılımı

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 538 - 559, 24.07.2025

Rahime Şentürk

https://doi.org/10.16916/aded.1639881

Öz

Araştırmada dinleme/izleme becerisine ilişkin görev biçimlerini tanımlamak ve bunların Türkçe ders kitaplarındaki dağılımını incelemek amaçlanmıştır. Araştırmada betimsel tarama modelinden yararlanılmıştır. Araştırmanın veri kaynağını ders kitapları oluşturmuştur. Araştırmada ders kitaplarındaki dinleme/izleme görev biçimlerinin sınıf düzeyine göre kullanım sıklığı ele alınmıştır. Ders kitapları araştırmacı tarafından oluşturulan dinleme/izleme beceri alanına özgü görev biçimleri formu ile incelenmiştir. İlk aşamada ders kitaplarındaki dinleme/izleme beceri alanına özgü görev biçimleri tür ve etkinlik sayısı açısından sınıf düzeylerine göre belirlenmiştir. Ardından istatistik programından yararlanılarak ders kitaplarındaki dinleme/izleme görev biçimlerinin oranları arasında sınıf düzeylerine göre anlamlı farklılığın olup olmadığı z testi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, dinleme/izleme beceri alanında en çok kısa yanıtlı soru, dikte, tümce tamamlama görev biçimleri kullanılırken çıkartmalı soru, gereksiz sözcükleri çıkartma, betiksel boşluk görev biçimlerinin olabildiğince az kullanıldığı veya kullanılmadığı belirlenmiştir. Eşleştirme, kısa yanıtlı soru, dikte görev biçimlerinin oranları açısından kitaplar arasında anlamlı bir fark bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe dersi ders kitapları görev biçimi dinleme/izleme becerisi

Kaynakça

  • Agustiani, M. ve Yulia, H. (2018). Running dictation technique and learning motivation: Their effects on students' listening comprehension achievement. The Journal of English Literacy Education, 5(2),77-82.
  • Al- Janaydeh, A. ve Deif, M.İ. (2021). Listening activities in EFL Textbooks: An analytical study. International Journal of Linguistics, Literature and Translation, 4(5), 219-225.
  • Aytan, T. (2022). Etkinliklerle dinleme eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
  • Baran, Ş. ve Diren, E. (2021). 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayınları.
  • Benzer, A. (2023). Çocuklar için dinleme etkinlikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Bourdeaud'hui, H., Aesaert, K. ve van Braak, J. (2021). Exploring the relationship between metacognitive awareness, motivation, and L1 students’ critical listening skills. The Journal of Educational Research, 114(1), 40–51.
  • Brown, H.D. (2004). Language assesment: Principles and classroom practises. White Plains, NY: Pearson Education.
  • Buck, G. (2001). Assessing listening. Cambridge: Cambridge University.
  • Cheng, L. ve Fox, J. (2017). Assessment in the language classroom. New York: Palgrave Macmillan.
  • Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research methods in education. London and New York, NY: Routledge Falmer.
  • Çarkıt, C. (2019). 2018 Türkçe dersi öğretim programı bağlamında hazırlanan ortaokul Türkçe ders kitaplarına yönelik öğretmen görüşleri. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(17), 22-34.
  • Çepni, S. (2011). Performansların değerlendirilmesi. E. Karip (Ed.), Ölçme ve değerlendirme içinde (s. 233-292). Ankara: Pegem Yayınları.
  • Çetinkaya, G. ve Şentürk, R. (2021). Dinleme eğitiminde ölçme ve değerlendirme. N. Bayat (Ed.), Dinleme ve eğitimi içinde (s. 313- 363). Ankara: Anı Yayınları.
  • Çetinkaya, G. ve Yolcusoy, Ö. (2020). Okuduğunu anlamayı değerlendirmeye dönük ölçünleştirilmiş görev biçimleri: Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitapları üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. HAYEF: Journal of Education, 17(2), 176-198.
  • Deniz, K. ve Keray Dinçel, B. (2019). Türkçe öğretmenlerinin anlama becerilerinde ölçme ve değerlendirmeye yönelik görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 28-64.
  • Doğan, Y. (2010). Dinleme becerisini geliştirmede etkinliklerden yararlanma. TÜBAR XXVII, 264-274.
  • Doğan, Y. (2012). Dinleme eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Dölek, O. ve Demirel, A. (2022). Dinleme becerisine ve bu becerinin ölçme-değerlendirmesine ilişkin Türkçe öğretmenlerinin görüş ve yaklaşımları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 28, 36-53.
  • Erek, G., Ceylan, S., Duru, K. ve Pastutmaz, M. (2021). 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Field, J. (2013). Cognitive validity. Geranpayeh, A. ve Taylor, L. (Eds.), In Examining listening (pp. 77-151). Cambridge: Cambridge University.
  • Hsu, H.Y. (2024). An analysis of the effectiveness of listening activities in ımproving English learning/ reading (L2 Language-English). SHS Web of Conferances 200(2), 1- 10. https://doi.org/10.1051/shsconf/202420002022.
  • İden, S. ve Wibowo, A. S. (2023). Improving the ability of listening and writing in chinese using dictation methods in learning. KnE Social Sciences, 422-427.
  • Kacani, L. ve Cyfeku, J. (2015). Developing EFL vocabulary through speaking and listening activities. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 4(1), 390- 394.
  • Karaca, E. (2004). Seçme gerektiren, kısa cevaplı ve doğru- yanlış testlerinin madde ve test özelliklerinin karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 161-174.
  • Karakaya, İ. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 57-83). Ankara: Anı Yayınları.
  • Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2021). 7. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Kim, Y.G. ve Pilcher, H. (2016). What is listening comprehension and what does it take to improve listening comprehension? R. Schiff ve M. Joshi (Eds.), In Handbook of İnterventions in Learning Disabilities (pp. 159-174). New York: Springer.
  • Kocaarslan, M. (2012). Tanılayıcı dallanmış ağaç tekniği ve ilköğretim 5. sınıf fen ve teknoloji dersi maddenin değişimi ve tanınması adlı ünitede kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 269-279.
  • Kumru, B. E. (2021). Coğrafya ders kitaplarının alternatif ölçme ve değerlendirme teknikleri bakımından incelenmesi ve coğrafya öğretmenlerinin sözü edilen teknik ve uygulamalara ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
  • Lüle Mert, E. (2014) Türkçenin eğitimi ve öğretiminde dört temel dil becerisinin geliştirilmesi sürecinde kullanılabilecek etkinlik örnekleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 23-48.
  • Mickelson, W.T. ve Welch, S.A. (2013). A listening competence comparison of working professionals. International Journal of Listening, 27(2), 85-99.
  • Milli Eğitim Bakanlığı (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Türkçe dersi öğretim programı. Ankara.
  • Oller, W.J. (1979). Language tests at school. London: Longman.
  • Özbay, M. (2014). Türkçe özel öğretim yöntemleri II. Ankara: Öncü Yayınları.
  • Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2013). Türkçe öğretim programlarının dinleme becerisi bakımından değerlendirilmesi. Turkish Studies, 7/1, 87-97.
  • Paulsaon, F.L., Paulson, P.R. ve Meyer, C.A. (1991). What makes a portfolio a portfolio? Educational Leadership, 48(5), 60-63.
  • Saragih, D. (2022). The use of dictation strategy in teaching listening. Transformational Language, Literature, and Technology Overview in Learning (Transtool), 1-10.
  • Shafara, I.Z. ve Zuhriyah, M. (2024). Running dictation: An effective strategy for teaching vocabulary. Discovery Jurnal ILMU Pengetahuan, 9(2), 95-102.
  • Spandel P. ve Stiggins J.R. (2010). Ineffective learning environments, assessment and instruction are inexorably linked. English Language Arts. Erişim adresi: https://www.slideshare.net/andreahnatiuk/assessing-evaluating-and-reporting-student-progress-nov-2110-9845908
  • Şentürk, R. (2023). Türkçe eğitiminde ölçme ve değerlendirme: Görev biçimlerinin tanımlanması ve sınıflandırılması (Yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Ur, P. (1992). Teaching listening comprehension. Great Britain: Cambridge University.
  • Valencia, S. (1990). A portfolio approach to clasroom assessment: The whys, whats and hows. The Reading Teacher, 43(4), 338-400.
  • Vijayakumar, J. ve Karthikeyan, J. (2020). A study on crafting a functional framework to develop listening activities among L2 English language learners in tertiary level. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(7), 1506-1512.
  • Xu, R. (2024). Research on learner needs analysis and listening activities. Journal of Contemporary Educational Research, 8(4), 247-254.
  • Yalçın, A. (2002). Türkçe öğretim yöntemleri- yeni yaklaşımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
  • Yıldırım, N. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitabı (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerinin dil becerilerine dağılımı üzerine bir inceleme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(4), 1445-1456.
  • Zambrano, K.Y.C., Pita, A.I.G. ve Duenas, C.M.S. (2024). Innovative activities to develop listening skills in the English language teaching-learning process. Ciencia Latina Revista Multidisciplinar, 8(3), 11256-11270.

Distribution of Task Forms Related to Listening/Viewing Skills in Turkish Textbooks

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 538 - 559, 24.07.2025

Rahime Şentürk

https://doi.org/10.16916/aded.1639881

Öz

The study aimed to define task types related to listening/viewing skills and to examine their distribution in Turkish textbooks. A descriptive survey model was utilized in the study. The data source of the study consisted of textbooks. In the study, the frequency of use of listening/viewing task types in the textbooks according to the grade level was analyzed. The textbooks were analyzed with the form of task forms specific to the listening/viewing skill area created by the researcher. In the first stage, task types specific to the listening/viewing skill area in the textbooks were determined according to the grade levels in terms of type and number of activities. Then, using the statistical program, the z test was used to evaluate whether there was a significant difference between the proportions of listening/viewing task types in the textbooks according to the grade levels. As a result of the research, it was determined that short-answer questions, dictation, and sentence completion task forms were used the most in the listening/viewing skill area, while sticker questions, removing unnecessary words, and scripted blank task forms were used as little as possible or not used at all. A significant difference was found between the books in terms of the rates of matching, short-answer questions, and dictation task forms.

Anahtar Kelimeler

Turkish course textbooks task format listening/viewing skills

Kaynakça

  • Agustiani, M. ve Yulia, H. (2018). Running dictation technique and learning motivation: Their effects on students' listening comprehension achievement. The Journal of English Literacy Education, 5(2),77-82.
  • Al- Janaydeh, A. ve Deif, M.İ. (2021). Listening activities in EFL Textbooks: An analytical study. International Journal of Linguistics, Literature and Translation, 4(5), 219-225.
  • Aytan, T. (2022). Etkinliklerle dinleme eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
  • Baran, Ş. ve Diren, E. (2021). 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayınları.
  • Benzer, A. (2023). Çocuklar için dinleme etkinlikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Bourdeaud'hui, H., Aesaert, K. ve van Braak, J. (2021). Exploring the relationship between metacognitive awareness, motivation, and L1 students’ critical listening skills. The Journal of Educational Research, 114(1), 40–51.
  • Brown, H.D. (2004). Language assesment: Principles and classroom practises. White Plains, NY: Pearson Education.
  • Buck, G. (2001). Assessing listening. Cambridge: Cambridge University.
  • Cheng, L. ve Fox, J. (2017). Assessment in the language classroom. New York: Palgrave Macmillan.
  • Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research methods in education. London and New York, NY: Routledge Falmer.
  • Çarkıt, C. (2019). 2018 Türkçe dersi öğretim programı bağlamında hazırlanan ortaokul Türkçe ders kitaplarına yönelik öğretmen görüşleri. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(17), 22-34.
  • Çepni, S. (2011). Performansların değerlendirilmesi. E. Karip (Ed.), Ölçme ve değerlendirme içinde (s. 233-292). Ankara: Pegem Yayınları.
  • Çetinkaya, G. ve Şentürk, R. (2021). Dinleme eğitiminde ölçme ve değerlendirme. N. Bayat (Ed.), Dinleme ve eğitimi içinde (s. 313- 363). Ankara: Anı Yayınları.
  • Çetinkaya, G. ve Yolcusoy, Ö. (2020). Okuduğunu anlamayı değerlendirmeye dönük ölçünleştirilmiş görev biçimleri: Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitapları üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. HAYEF: Journal of Education, 17(2), 176-198.
  • Deniz, K. ve Keray Dinçel, B. (2019). Türkçe öğretmenlerinin anlama becerilerinde ölçme ve değerlendirmeye yönelik görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 28-64.
  • Doğan, Y. (2010). Dinleme becerisini geliştirmede etkinliklerden yararlanma. TÜBAR XXVII, 264-274.
  • Doğan, Y. (2012). Dinleme eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Dölek, O. ve Demirel, A. (2022). Dinleme becerisine ve bu becerinin ölçme-değerlendirmesine ilişkin Türkçe öğretmenlerinin görüş ve yaklaşımları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 28, 36-53.
  • Erek, G., Ceylan, S., Duru, K. ve Pastutmaz, M. (2021). 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Field, J. (2013). Cognitive validity. Geranpayeh, A. ve Taylor, L. (Eds.), In Examining listening (pp. 77-151). Cambridge: Cambridge University.
  • Hsu, H.Y. (2024). An analysis of the effectiveness of listening activities in ımproving English learning/ reading (L2 Language-English). SHS Web of Conferances 200(2), 1- 10. https://doi.org/10.1051/shsconf/202420002022.
  • İden, S. ve Wibowo, A. S. (2023). Improving the ability of listening and writing in chinese using dictation methods in learning. KnE Social Sciences, 422-427.
  • Kacani, L. ve Cyfeku, J. (2015). Developing EFL vocabulary through speaking and listening activities. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 4(1), 390- 394.
  • Karaca, E. (2004). Seçme gerektiren, kısa cevaplı ve doğru- yanlış testlerinin madde ve test özelliklerinin karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 161-174.
  • Karakaya, İ. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 57-83). Ankara: Anı Yayınları.
  • Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2021). 7. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Kim, Y.G. ve Pilcher, H. (2016). What is listening comprehension and what does it take to improve listening comprehension? R. Schiff ve M. Joshi (Eds.), In Handbook of İnterventions in Learning Disabilities (pp. 159-174). New York: Springer.
  • Kocaarslan, M. (2012). Tanılayıcı dallanmış ağaç tekniği ve ilköğretim 5. sınıf fen ve teknoloji dersi maddenin değişimi ve tanınması adlı ünitede kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 269-279.
  • Kumru, B. E. (2021). Coğrafya ders kitaplarının alternatif ölçme ve değerlendirme teknikleri bakımından incelenmesi ve coğrafya öğretmenlerinin sözü edilen teknik ve uygulamalara ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
  • Lüle Mert, E. (2014) Türkçenin eğitimi ve öğretiminde dört temel dil becerisinin geliştirilmesi sürecinde kullanılabilecek etkinlik örnekleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 23-48.
  • Mickelson, W.T. ve Welch, S.A. (2013). A listening competence comparison of working professionals. International Journal of Listening, 27(2), 85-99.
  • Milli Eğitim Bakanlığı (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Türkçe dersi öğretim programı. Ankara.
  • Oller, W.J. (1979). Language tests at school. London: Longman.
  • Özbay, M. (2014). Türkçe özel öğretim yöntemleri II. Ankara: Öncü Yayınları.
  • Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2013). Türkçe öğretim programlarının dinleme becerisi bakımından değerlendirilmesi. Turkish Studies, 7/1, 87-97.
  • Paulsaon, F.L., Paulson, P.R. ve Meyer, C.A. (1991). What makes a portfolio a portfolio? Educational Leadership, 48(5), 60-63.
  • Saragih, D. (2022). The use of dictation strategy in teaching listening. Transformational Language, Literature, and Technology Overview in Learning (Transtool), 1-10.
  • Shafara, I.Z. ve Zuhriyah, M. (2024). Running dictation: An effective strategy for teaching vocabulary. Discovery Jurnal ILMU Pengetahuan, 9(2), 95-102.
  • Spandel P. ve Stiggins J.R. (2010). Ineffective learning environments, assessment and instruction are inexorably linked. English Language Arts. Erişim adresi: https://www.slideshare.net/andreahnatiuk/assessing-evaluating-and-reporting-student-progress-nov-2110-9845908
  • Şentürk, R. (2023). Türkçe eğitiminde ölçme ve değerlendirme: Görev biçimlerinin tanımlanması ve sınıflandırılması (Yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Ur, P. (1992). Teaching listening comprehension. Great Britain: Cambridge University.
  • Valencia, S. (1990). A portfolio approach to clasroom assessment: The whys, whats and hows. The Reading Teacher, 43(4), 338-400.
  • Vijayakumar, J. ve Karthikeyan, J. (2020). A study on crafting a functional framework to develop listening activities among L2 English language learners in tertiary level. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(7), 1506-1512.
  • Xu, R. (2024). Research on learner needs analysis and listening activities. Journal of Contemporary Educational Research, 8(4), 247-254.
  • Yalçın, A. (2002). Türkçe öğretim yöntemleri- yeni yaklaşımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
  • Yıldırım, N. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitabı (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerinin dil becerilerine dağılımı üzerine bir inceleme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(4), 1445-1456.
  • Zambrano, K.Y.C., Pita, A.I.G. ve Duenas, C.M.S. (2024). Innovative activities to develop listening skills in the English language teaching-learning process. Ciencia Latina Revista Multidisciplinar, 8(3), 11256-11270.
Toplam 50 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Türkçe Eğitimi
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Rahime Şentürk 0000-0003-3426-3629

Yayımlanma Tarihi 24 Temmuz 2025
Gönderilme Tarihi 14 Şubat 2025
Kabul Tarihi 16 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025Cilt: 13 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Şentürk, R. (2025). Dinleme/İzleme Becerisine İlişkin Görev Biçimlerinin Türkçe Ders Kitaplarındaki Dağılımı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 13(3), 538-559. https://doi.org/10.16916/aded.1639881

88x31.png

Ana Dili Eğitimi Dergisi Creative Commons Alıntı-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.