Türkiye’de “Eleştirel Okuma” Konusunda Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Volkan Doğan; Gözde Güneş; Mehmet Kaan Demir

doi:10.16916/aded.1020136

Araştırma Makalesi

An Analysis of Postgraduate Theses on Critical Reading in Turkey

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 216 - 235, 28.01.2022

Volkan Doğan Gözde Güneş , Mehmet Kaan Demir

https://doi.org/10.16916/aded.1020136

Cited By: 8

Öz

This study aims to analyze the postgraduate theses in education sciences about critical reading in Turkey according to various parameters. The document analysis method, a qualitative research procedure, was employed to examine the theses in the corpus, which was derived from the archive of the Council of Higher Education by using the keyword "Critical Reading" in the thesis search section. In the present research, the contents of 37 accessible theses in education were analyzed from varied perspectives. The obtained data were analyzed with SPSS, a statistical software program, and tables were produced to present the generated frequencies and percentages. The analyses revealed that master's theses prevailed in the corpus and most of the authors were female, while their supervisors were predominantly male. A great majority of the supervisors were found to be associate professors, followed by full professors. It was observed that most of the analyzed postgraduate studies were performed in the Aegean region. The research also showed that most were conducted at Bülent Ecevit University (three theses) and Uşak University (three theses).

Anahtar Kelimeler

Critical reading , postgraduate education , thesis research

Kaynakça

Aksan, D. (1999). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme yolları. Dumlupınar Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 1-11.
Avkapan, A. (2006). Ortaöğretim 11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarında kelime hazinesinin öğretimi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aybek, B. (2006). Konu ve beceri temelli eleştirel düşüme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi (Doktora tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Aydın, B. (2020). Türkiye’de eleştirel okuma konusunda yapılmış lisansüstü tezlerin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 76-87. DOI: 10.29000/rumelide.705515.
Bayram, İ. (2007). 9. sınıf Türk Edebiyatı kitabının öğrencilerin kelime hazinesine katkısı üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı, Erzurum.
Beck, L. I. (1989). Reading and reasoning. The Reading Teacher, 42(9), 676-682.
Bosley, L. (2008). “I Don’t Teach Reading”: critical reading instruction in composition courses, Literacy Research and Instruction, 47(4), 285-308.
Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). Toplumsal gerçeklik ve dil. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Comber, B. (2001). Power and pleasure with language in the early years. Australian Journal Of, 168- 181.
Cüceloğlu, D. (1996). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Çam Aktaş, B. (2015-2016). Türkiye’de eleştirel okuma kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların incelenmesi. Akademik Araştırmalar Dergisi, 67, 217-232.
Çelebi, M. D. (2006). Türkiye’de ana dili eğitimi ve yabancı dil öğretimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 285-307.
Çobanoğlu, D. (2014). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan Nasreddin Hoca fıkralarının eleştirel okuma yöntemi ile işlenmesi ve fıkralardaki insan karakterine ait özelliklerin öğretilmesi (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Demirci, C. (2000). Yaratıcı düşünce. Dil Dergisi, 88, 4-9.
Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında Türkçe öğretimi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Demirel, Ö. (2003). Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Devogd, G. (2008). Critical Comprehension Of Social Studies Texts. RHI: Promoting Active Citizenship, A Publication of Random House, 2(2), 21-25.
Ediskun, H. (1999). Türk dil bilgisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Ergin, M. (2002). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Freire, P. (2003). Ezilenlerin pedagojisi (D. Hattatoğlu ve E. Özbek, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gül, A. (2019). Eleştirel okuma tasviri bibliyografyası (Yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
Güleryüz, H. (2000). Programlanmış ilkokuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
İşcan, A. (2007). Dil ve anadil Türkçe üzerine. Erciyes Dergisi, 30, 5-9.
Jacques, R. Y. (1980). The effect of instruction in certain critical reading skills on the reading ability of college freshmen (Doctoral dissertation). Boston University School of Education, Boston.
Karadereli, İ. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma ve problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Uşak ili örneği (Yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies, 5(3), 1566-1593.
Kayalan, M. (2002). Etkili ve hızlı okuma. İstanbul: Alfa Yayınları.
Kılıç, M. (2019). Özgün içerikli etkinliklerin üstün yetenekli ve zekâlı öğrencilerin eleştirel okuma becerisine etkisi (Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Koçak, E. (2020). Eğitim fakültesi öğrencilerinin yazma alışkanlıkları ile eleştirel okuma özyeterlilik algıları arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
Korkmaz, Z., Ercilasun, A.B., Zülfikar, H., Parlatır, İ., Akalın, M., Gülensoy, T., Birinci, N. (2001). Yüksek öğretim öğrencileri için Türk Dili ve kompozisyon bilgileri. Ankara: Yargı Yayınları.
Lipman, M. (2003). Education for the improvement of thinking. In Thinking in Education, 195-196.
McLaughlin, M., & DeVoogd, G. (2004). Critical literacy as comprehension: Expanding reader response. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 48(1), 52-62.
Millî Eğitim Bakanlığı (2012). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu okuma becerileri dersi öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Millî Eğitim Bakanlığı (2015). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Molden, K. (2007). Critical literacy, the right answer for the reading classroom: Strategies to move beyond comprehension for reading improvement. Reading improvement, 44(1), 50-57.
Nickerson, R. S. (1988). On improving thinking through instruction. Review of Research in Education, 15(1), 3-57.
Nosich, G. M. (2015). Eleştirel düşünme ve disiplinler arası eleştirel düşünme rehberi (B. Aybek, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
Okur, A. (Ed.) (2013). Yaşam boyu okuma için okuma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
Okur, T. (2019). Okuma çemberlerinin ilkokul öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Özdemir, E. (2002). Eleştirel okuma. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Özden, Y. (2005). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegem Yayınları.
Pirozzi, R. (2003). Critical reading, critical thinking. The Elementary School Journal, 90(1), 3-32.
Porzig, W. (2003). Dil denen mucize (V. Ülkü, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Romano, G. (1992), Comment favoriser le développement deshabiletés depenséecheznosélèves. Pédagogie Collégiale, 6(1).
Sadioğlu, Ö. ve Bilgin, A. (2008). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile cinsiyet ve anne-baba eğitim durumu arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 7(3), 814-822.
Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
Wheeler, L. K. (2007). Critical reading of an essay's argument. Retrieved June 19, 2015.
Yıldız, C. (2008). Türkçe öğretimi: Yeni öğretim programına göre kuramdan uygulamaya. Pegem Akademi.
Yılmaz, B. (1993). Okuma alışkanlığında halk kütüphanelerinin rolü. Ankara: Kültür Bakanlığı.

Türkiye’de “Eleştirel Okuma” Konusunda Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 216 - 235, 28.01.2022

Volkan Doğan Gözde Güneş , Mehmet Kaan Demir

https://doi.org/10.16916/aded.1020136

Cited By: 8

Öz

Çalışmanın amacı Türkiye’de “Eleştirel Okuma” hakkında eğitim alanında yapılan lisansüstü tez çalışmalarını çeşitli ölçütlere göre incelemektir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemiyle tezler araştırılmıştır. İncelenen tezler YÖK internet sitesinden arama bölümüne “Eleştirel Okuma” yazılarak bulunmuştur. Araştırmada ulaşılan, yayınlanma izni olan ve eğitimle ilgili 37 tez içerik analizi yoluyla çeşitli kıstaslara göre irdelenmiştir. Erişilen veriler SPSS vasıtasıyla çözümlenmiş, frekans ve yüzdelik değerlerin olduğu tablolar oluşturulmuştur. Yapılan incelemelerin sonucunda, eleştirel okumayla ilgili tezlerin büyük bir kısmının yüksek lisans tezi olduğu, tezi yapan araştırmacıların çoğunun cinsiyeti kadın iken tez danışmanlarının çoğunun cinsiyetinin erkek olduğu, tez danışmanlarının unvanlarında en çok doçent ikinci sırada ise profesör olduğu, tezlerin yapıldığı üniversitenin bulunduğu coğrafi bölge olarak ilk sırada Ege bölgesinin geldiği ve yine üniversite bazında bakıldığında üçer tezle en çok Bülent Ecevit Üniversitesi ve Uşak Üniversitesinde çalışma yapıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel okuma , lisansüstü eğitim , tez inceleme

Kaynakça

Aksan, D. (1999). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme yolları. Dumlupınar Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 1-11.
Avkapan, A. (2006). Ortaöğretim 11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarında kelime hazinesinin öğretimi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aybek, B. (2006). Konu ve beceri temelli eleştirel düşüme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi (Doktora tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Aydın, B. (2020). Türkiye’de eleştirel okuma konusunda yapılmış lisansüstü tezlerin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 76-87. DOI: 10.29000/rumelide.705515.
Bayram, İ. (2007). 9. sınıf Türk Edebiyatı kitabının öğrencilerin kelime hazinesine katkısı üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı, Erzurum.
Beck, L. I. (1989). Reading and reasoning. The Reading Teacher, 42(9), 676-682.
Bosley, L. (2008). “I Don’t Teach Reading”: critical reading instruction in composition courses, Literacy Research and Instruction, 47(4), 285-308.
Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). Toplumsal gerçeklik ve dil. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Comber, B. (2001). Power and pleasure with language in the early years. Australian Journal Of, 168- 181.
Cüceloğlu, D. (1996). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Çam Aktaş, B. (2015-2016). Türkiye’de eleştirel okuma kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların incelenmesi. Akademik Araştırmalar Dergisi, 67, 217-232.
Çelebi, M. D. (2006). Türkiye’de ana dili eğitimi ve yabancı dil öğretimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 285-307.
Çobanoğlu, D. (2014). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan Nasreddin Hoca fıkralarının eleştirel okuma yöntemi ile işlenmesi ve fıkralardaki insan karakterine ait özelliklerin öğretilmesi (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Demirci, C. (2000). Yaratıcı düşünce. Dil Dergisi, 88, 4-9.
Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında Türkçe öğretimi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Demirel, Ö. (2003). Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Devogd, G. (2008). Critical Comprehension Of Social Studies Texts. RHI: Promoting Active Citizenship, A Publication of Random House, 2(2), 21-25.
Ediskun, H. (1999). Türk dil bilgisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Ergin, M. (2002). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Freire, P. (2003). Ezilenlerin pedagojisi (D. Hattatoğlu ve E. Özbek, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gül, A. (2019). Eleştirel okuma tasviri bibliyografyası (Yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
Güleryüz, H. (2000). Programlanmış ilkokuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
İşcan, A. (2007). Dil ve anadil Türkçe üzerine. Erciyes Dergisi, 30, 5-9.
Jacques, R. Y. (1980). The effect of instruction in certain critical reading skills on the reading ability of college freshmen (Doctoral dissertation). Boston University School of Education, Boston.
Karadereli, İ. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma ve problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Uşak ili örneği (Yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies, 5(3), 1566-1593.
Kayalan, M. (2002). Etkili ve hızlı okuma. İstanbul: Alfa Yayınları.
Kılıç, M. (2019). Özgün içerikli etkinliklerin üstün yetenekli ve zekâlı öğrencilerin eleştirel okuma becerisine etkisi (Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Koçak, E. (2020). Eğitim fakültesi öğrencilerinin yazma alışkanlıkları ile eleştirel okuma özyeterlilik algıları arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
Korkmaz, Z., Ercilasun, A.B., Zülfikar, H., Parlatır, İ., Akalın, M., Gülensoy, T., Birinci, N. (2001). Yüksek öğretim öğrencileri için Türk Dili ve kompozisyon bilgileri. Ankara: Yargı Yayınları.
Lipman, M. (2003). Education for the improvement of thinking. In Thinking in Education, 195-196.
McLaughlin, M., & DeVoogd, G. (2004). Critical literacy as comprehension: Expanding reader response. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 48(1), 52-62.
Millî Eğitim Bakanlığı (2012). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu okuma becerileri dersi öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Millî Eğitim Bakanlığı (2015). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Molden, K. (2007). Critical literacy, the right answer for the reading classroom: Strategies to move beyond comprehension for reading improvement. Reading improvement, 44(1), 50-57.
Nickerson, R. S. (1988). On improving thinking through instruction. Review of Research in Education, 15(1), 3-57.
Nosich, G. M. (2015). Eleştirel düşünme ve disiplinler arası eleştirel düşünme rehberi (B. Aybek, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
Okur, A. (Ed.) (2013). Yaşam boyu okuma için okuma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
Okur, T. (2019). Okuma çemberlerinin ilkokul öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Özdemir, E. (2002). Eleştirel okuma. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Özden, Y. (2005). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegem Yayınları.
Pirozzi, R. (2003). Critical reading, critical thinking. The Elementary School Journal, 90(1), 3-32.
Porzig, W. (2003). Dil denen mucize (V. Ülkü, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Romano, G. (1992), Comment favoriser le développement deshabiletés depenséecheznosélèves. Pédagogie Collégiale, 6(1).
Sadioğlu, Ö. ve Bilgin, A. (2008). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile cinsiyet ve anne-baba eğitim durumu arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 7(3), 814-822.
Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
Wheeler, L. K. (2007). Critical reading of an essay's argument. Retrieved June 19, 2015.
Yıldız, C. (2008). Türkçe öğretimi: Yeni öğretim programına göre kuramdan uygulamaya. Pegem Akademi.
Yılmaz, B. (1993). Okuma alışkanlığında halk kütüphanelerinin rolü. Ankara: Kültür Bakanlığı.

Toplam 50 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Alan Eğitimleri
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Volkan Doğan 0000-0003-1658-631X Gözde Güneş 0000-0002-3410-8998 Mehmet Kaan Demir 0000-0001-8797-0410
Yayımlanma Tarihi	28 Ocak 2022
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2022 Cilt: 10 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA	Doğan, V., Güneş, G., & Demir, M. K. (2022). Türkiye’de “Eleştirel Okuma” Konusunda Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 216-235. https://doi.org/10.16916/aded.1020136