Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Dil Edinimi Üzerine Kuram Temelli Bir Değerlendirme: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Örnek Olay İncelemeleri

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 690 - 707, 24.07.2025

Fatma Karaca Turhan

https://doi.org/10.16916/aded.1698336

Öz

Dil edinimi kuramlarının öğretmen adayları tarafından yalnızca kuramsal düzeyde bilinmesi değil, bu bilgilerin özgün sınıf bağlamlarında yorumlanarak somut öğretim süreçlerine dönüştürülebilmesi, öğretmen adaylarının eğitiminde kuram-uygulama bütünlüğü açısından önemli bir gereksinimdir. Bu araştırma, Türkçe öğretmeni adaylarının dil edinimi kuramlarını kullanarak problem durumlarını analiz etme ve bu analizler doğrultusunda pedagojik çıkarımlar üretme süreçlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Durum çalışması deseninde yapılandırılan araştırmada dil ediniminin farklı boyutlarını içeren problem durumlarına dayalı örnek olaylardan yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında, 24 öğretmen adayının grup çalışmalarıyla oluşturduğu yazılı raporlar içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Bulgular, öğretmen adaylarının etkileşimsel, doğuştancı, davranışçı ve doğal dil edinim kuramlarını kullanarak örnek olayları çok yönlü biçimde analiz ettiklerini ve bu analizlerden hareketle pedagojik çözüm önerileri geliştirdiklerini göstermektedir. Ayrıca iki dillilik ve miras dili gibi temalara ilişkin kuramsal yaklaşımların örnek olaylara başarıyla uygulanabildiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma, öğretmen adaylarının dil edinimine ilişkin kuramsal bilgileri gerçekçi sınıf durumları üzerinden anlamlandırma biçimlerini ve kuram-uygulama bütünlüğü kurma yaklaşımlarını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dil edinimi Türkçe öğretmeni adayları ana dili edinimi miras dili edinimi durum çalışması

Kaynakça

  • Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175–1184. https://doi.org/10.1037/0003-066X.44.9.1175.
  • Birnholz, J. C., & Benacerraf, B. R. (1983). The development of human fetal hearing. Science, 222(4623), 516-518. https://doi.org/10.1126/science.6623091
  • Çarkıt, E. (2022). Dil edinimi. C. Çarkıt, H. Kurnaz (Ed.), Kuramdan uygulamaya kelime öğretimi içinde (s.1-14). Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Chomsky, N. (1959). Review of B. F. Skinner Verbal Behavior. Language, 35, 26-58
  • Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of sytax. MIT Press.
  • Cummins, J. (1984). Bilingualism and special education: Issues in assessment and pedagogy. Multilingual Matters.
  • Dağyar, M., & Demirel, M. (2015). Probleme dayalı öğrenmenin akademik başarıya etkisi: Bir meta-analiz çalışması. Eğitim ve Bilim, 40(181),139-174. https://doi.org/10.15390/EB.2015.4429
  • DeCasper, A. J., & Fifer, W. P. (1980). Of human bonding: Newborns prefer their mothers' voices. Science, 208(4448), 1174-1176. https://doi.org/10.1126/science.7375928
  • Deuchar, M., & Quay, S. (2001). Bilingual acquisition: Theoretical implications of a case study. Oxford University Press.
  • Downe‐Wamboldt RN, B. (1992). Content analysis: method, applications, and issues. Health care for women international, 13(3), 313-321. https://doi.org/10.1080/07399339209516006
  • Erdoğan, T. (2012). Probleme dayalı öğrenmenin erişiye ve öz-düzenleme becerilerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Gisev, N., Bell, J. S., & Chen, T. F. (2013). Interrater agreement and interrater reliability: Key concepts, approaches, and applications. Research in Social and Administrative Pharmacy, 9(3), 330-338. https://doi.org/10.1016/j.sapharm.2012.04.004
  • Hamamcı, Z. (2020). İkidillilik ve yabancı dilde eğitim programları. Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi, 1(2), 158-174.
  • Haznedar, B. (2021). İkidillilik ve çokdillilik: Erken çocukluk döneminde birden fazla dil öğrenimi. Anı Yayıncılık.
  • Hmelo-Silver, C. E. (2004). Problem-based learning: What and how do students learn?. Educational Psychology Review, 16, 235-266.
  • Hsieh, H. F., Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9). 1277-1288. https://doi.org/10.1177/1049732305276687
  • Kara, Ş. (2004). Ana dil edinimi ve erken yaşta yabancı dil öğretimi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 295-314.
  • Karaca, F. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretildiği sınıflarda öğretmenlerin kullandıkları dil değişimi fonksiyonları üzerine bir durum çalışması: A1 örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-477.
  • Karmiloff, K., & Karmiloff-Smith, A. (2002). Pathways to language: From fetus to adolescent. Harvard University Press.
  • Keklik, S. (2009). On bir yaşına kadar çocukta dil edinimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Krashen, S. (1982). Principles and practice in second language acquisition. Pergamon Press Inc.
  • Lenneberg, E. H. (1967). The biological foundations of language. Hospital Practice, 2(12), 59-67. https://doi.org/10.1080/21548331.1967.11707799
  • Lombard, M., Snyder‐Duch, J., & Bracken, C. C. (2002). Content analysis in mass communication: Assessment and reporting of intercoder reliability. Human communication research, 28(4), 587-604. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.2002.tb00826.x
  • López-Ornat, S. (2012). Language acquisition and development. N. M. Seel (Ed.), In Encyclopedia of the Sciences of Learning (pp. 1718-1721). Springer.
  • Mariani, B., Nicoletti, G., Barzon, G., Ortiz Barajas, M. C., Shukla, M., Guevara, R., Suweis S. S. & Gervain, J. (2023). Prenatal experience with language shapes the brain. Science Advances, 9(47), eadj3524. https://doi.org/10.1126/sciadv.adj3524
  • Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme becerisinin geliştirilmesinde ailenin rolü. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 65-77.
  • Miles, M. B. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications.
  • Montrul, S. (2010). Dominant language transfer in adult second language learners and heritage speakers. Second Language Research, 26(3), 293-327. https://doi.org/10.1177/0267658310365768
  • Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Sage Publications.
  • Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children (M. Cook, Trans.). W. W. Norton & Company. https://doi.org/10.1037/11494-000
  • Rothman, J. (2009). Understanding the nature and outcomes of early bilingualism: Romance languages as heritage languages. International Journal of Bilingualism, 13(2), 155-163.
  • Şen, Y. (2022). Miras dil kavramı ve miras dil konuşucuları. Kafkasya Calışmaları-Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 25-44. https://doi.org/10.21488/jocas.1119793
  • Şendağ, S. (2008). Çevrimiçi probleme dayalı öğrenmenin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerine ve akademik başarılarına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
  • Tabors, P. O. (2002). One child, two languages: A guide for early childhood educators of children learning english as a second language. PH Brookes.
  • Uzunoğlu, D. (2021). Çevrimiçi ortamda yürütülen senaryo temelli öğrenme etkinliklerinin Türkçe öğretimi özyeterliğe, akademik güdülenmeye ve başarıya etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi. Sosyal Bilimler Ensitüsü. Aydın.
  • Uzunoğlu, D., & Bulut, B. (2022). Çevrimiçi ortamda yürütülen senaryo temelli öğrenme etkinliklerinin Türkçe öğretimi özyeterliğe, akademik güdülenmeye ve başarıya etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 60-73. https://doi.org/10.16916/aded.1020247
  • Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
  • Yağmur, K. (2013). Dil öğretiminde anadili, ikinci dil ve yabancı dil kavramları. M. Durmuş & A. Okur (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı içinde (s.181-200). Grafiker Yayınları.
  • Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
  • Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods. Sage Publications.
  • Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı (YÖK) (2018). Öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara. Erişim adresi:https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari

A Theory-Based Evaluation of Language Acquisition: Case Studies Conducted by Pre-Service Turkish Language Teachers

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 690 - 707, 24.07.2025

Fatma Karaca Turhan

https://doi.org/10.16916/aded.1698336

Öz

Bridging theoretical knowledge of language acquisition with real-life classroom applications is a central concern in contemporary teacher education. This study examines the ways in which pre-service Turkish language teachers apply language acquisition theories to analyze classroom-based problem cases and generate pedagogical insights. Employing a case study design, the research utilized sample cases addressing various aspects of language acquisition. Data were collected through collaboratively written reports by 24 pre-service teachers and analyzed using content analysis. Findings indicate that participants successfully employed interactionist, nativist, behaviorist, and naturalistic perspectives to interpret the cases and propose instructional strategies. Moreover, the participants demonstrated an ability to relate these theoretical frameworks to issues such as bilingualism, heritage language, and language attrition. The study reveals how pre-service teachers make sense of theoretical knowledge on language acquisition through realistic classroom situations and how they approach the integration of theory and practice.

Anahtar Kelimeler

Language acquisition pre-service Turkish language teachers first language acquisiton heritage language acquisition case study

Kaynakça

  • Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175–1184. https://doi.org/10.1037/0003-066X.44.9.1175.
  • Birnholz, J. C., & Benacerraf, B. R. (1983). The development of human fetal hearing. Science, 222(4623), 516-518. https://doi.org/10.1126/science.6623091
  • Çarkıt, E. (2022). Dil edinimi. C. Çarkıt, H. Kurnaz (Ed.), Kuramdan uygulamaya kelime öğretimi içinde (s.1-14). Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Chomsky, N. (1959). Review of B. F. Skinner Verbal Behavior. Language, 35, 26-58
  • Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of sytax. MIT Press.
  • Cummins, J. (1984). Bilingualism and special education: Issues in assessment and pedagogy. Multilingual Matters.
  • Dağyar, M., & Demirel, M. (2015). Probleme dayalı öğrenmenin akademik başarıya etkisi: Bir meta-analiz çalışması. Eğitim ve Bilim, 40(181),139-174. https://doi.org/10.15390/EB.2015.4429
  • DeCasper, A. J., & Fifer, W. P. (1980). Of human bonding: Newborns prefer their mothers' voices. Science, 208(4448), 1174-1176. https://doi.org/10.1126/science.7375928
  • Deuchar, M., & Quay, S. (2001). Bilingual acquisition: Theoretical implications of a case study. Oxford University Press.
  • Downe‐Wamboldt RN, B. (1992). Content analysis: method, applications, and issues. Health care for women international, 13(3), 313-321. https://doi.org/10.1080/07399339209516006
  • Erdoğan, T. (2012). Probleme dayalı öğrenmenin erişiye ve öz-düzenleme becerilerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Gisev, N., Bell, J. S., & Chen, T. F. (2013). Interrater agreement and interrater reliability: Key concepts, approaches, and applications. Research in Social and Administrative Pharmacy, 9(3), 330-338. https://doi.org/10.1016/j.sapharm.2012.04.004
  • Hamamcı, Z. (2020). İkidillilik ve yabancı dilde eğitim programları. Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi, 1(2), 158-174.
  • Haznedar, B. (2021). İkidillilik ve çokdillilik: Erken çocukluk döneminde birden fazla dil öğrenimi. Anı Yayıncılık.
  • Hmelo-Silver, C. E. (2004). Problem-based learning: What and how do students learn?. Educational Psychology Review, 16, 235-266.
  • Hsieh, H. F., Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9). 1277-1288. https://doi.org/10.1177/1049732305276687
  • Kara, Ş. (2004). Ana dil edinimi ve erken yaşta yabancı dil öğretimi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 295-314.
  • Karaca, F. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretildiği sınıflarda öğretmenlerin kullandıkları dil değişimi fonksiyonları üzerine bir durum çalışması: A1 örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-477.
  • Karmiloff, K., & Karmiloff-Smith, A. (2002). Pathways to language: From fetus to adolescent. Harvard University Press.
  • Keklik, S. (2009). On bir yaşına kadar çocukta dil edinimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Krashen, S. (1982). Principles and practice in second language acquisition. Pergamon Press Inc.
  • Lenneberg, E. H. (1967). The biological foundations of language. Hospital Practice, 2(12), 59-67. https://doi.org/10.1080/21548331.1967.11707799
  • Lombard, M., Snyder‐Duch, J., & Bracken, C. C. (2002). Content analysis in mass communication: Assessment and reporting of intercoder reliability. Human communication research, 28(4), 587-604. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.2002.tb00826.x
  • López-Ornat, S. (2012). Language acquisition and development. N. M. Seel (Ed.), In Encyclopedia of the Sciences of Learning (pp. 1718-1721). Springer.
  • Mariani, B., Nicoletti, G., Barzon, G., Ortiz Barajas, M. C., Shukla, M., Guevara, R., Suweis S. S. & Gervain, J. (2023). Prenatal experience with language shapes the brain. Science Advances, 9(47), eadj3524. https://doi.org/10.1126/sciadv.adj3524
  • Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme becerisinin geliştirilmesinde ailenin rolü. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 65-77.
  • Miles, M. B. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications.
  • Montrul, S. (2010). Dominant language transfer in adult second language learners and heritage speakers. Second Language Research, 26(3), 293-327. https://doi.org/10.1177/0267658310365768
  • Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Sage Publications.
  • Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children (M. Cook, Trans.). W. W. Norton & Company. https://doi.org/10.1037/11494-000
  • Rothman, J. (2009). Understanding the nature and outcomes of early bilingualism: Romance languages as heritage languages. International Journal of Bilingualism, 13(2), 155-163.
  • Şen, Y. (2022). Miras dil kavramı ve miras dil konuşucuları. Kafkasya Calışmaları-Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 25-44. https://doi.org/10.21488/jocas.1119793
  • Şendağ, S. (2008). Çevrimiçi probleme dayalı öğrenmenin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerine ve akademik başarılarına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
  • Tabors, P. O. (2002). One child, two languages: A guide for early childhood educators of children learning english as a second language. PH Brookes.
  • Uzunoğlu, D. (2021). Çevrimiçi ortamda yürütülen senaryo temelli öğrenme etkinliklerinin Türkçe öğretimi özyeterliğe, akademik güdülenmeye ve başarıya etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi. Sosyal Bilimler Ensitüsü. Aydın.
  • Uzunoğlu, D., & Bulut, B. (2022). Çevrimiçi ortamda yürütülen senaryo temelli öğrenme etkinliklerinin Türkçe öğretimi özyeterliğe, akademik güdülenmeye ve başarıya etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 60-73. https://doi.org/10.16916/aded.1020247
  • Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
  • Yağmur, K. (2013). Dil öğretiminde anadili, ikinci dil ve yabancı dil kavramları. M. Durmuş & A. Okur (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı içinde (s.181-200). Grafiker Yayınları.
  • Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
  • Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods. Sage Publications.
  • Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı (YÖK) (2018). Öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara. Erişim adresi:https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari
Toplam 42 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Türkçe Eğitimi
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Fatma Karaca Turhan 0000-0001-9665-1032

Yayımlanma Tarihi 24 Temmuz 2025
Gönderilme Tarihi 13 Mayıs 2025
Kabul Tarihi 21 Temmuz 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025Cilt: 13 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Karaca Turhan, F. (2025). Dil Edinimi Üzerine Kuram Temelli Bir Değerlendirme: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Örnek Olay İncelemeleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 13(3), 690-707. https://doi.org/10.16916/aded.1698336

88x31.png

Ana Dili Eğitimi Dergisi Creative Commons Alıntı-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.