Araştırma Makalesi
Yıl 2022,
Cilt: 10 Sayı: 4, 758 - 774, 28.10.2022
Öz
The purpose of this study was to examine the meaning-making questions in the elementary school grades 1-4 reading texts in Turkish language textbooks in terms of purposes for asking, place, type, cognitive processes required in answering them, and the sources of the answer. Document analysis was used for data collection. 936 meaning-making questions in the elementary school Turkish textbooks used in the 2021-2022 academic year were examined. Descriptive analysis was used for data analysis. The data were evaluated separately by both researchers to ensure reliability. The findings revealed that in terms of purposes for asking, identification questions were most common and summary questions were least common and that comprehension questions were used mostly while during-reading questions were used the least. There were more open-ended questions than multiple-choice questions and the questions were mostly superficial. In-text questions were most common while inter-textual questions were least common. Suggestions based on the findings were presented.
Anahtar Kelimeler
Elementary school textbooks reading texts meaning-making questions
Kaynakça
- Akyol, H. (1997). Okuma metinlerindeki soruların sınıflandırılması. Eğitim ve Bilim, 21, 10-17. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5938/2060
- Akyol, H. (2001). İlköğretim okulları 5. sınıf Türkçe kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili soruların analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26, 169-178. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10370/126917
- Akyol, H. (2014). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Akyol, H., Yıldırım, K., Ateş, S. ve Çetinkaya, Ç. (2013). Anlamaya yönelik nasıl sorular soruyoruz. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 41-56. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17382/181527
- Amanvermez-İncirkuş, F. ve Özçetin, K. (2021). Türkçe ders kitaplarındaki metni anlama sorularının eleştirel düşünme becerilerine göre incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 290-311. doi: 10.29000/rumelide.895805.
- Başaran, M. (2020). Metinler ve metinlerle ilgili anlam kurma soruları. H. Akyol ve A. Şahin (Ed.), Türkçe öğretimi öğretmen adayları ve öğretmenler için (2. baskı) içinde (s. 283-310). Ankara: Pegem Akademi.
- Bayrak-Özmutlu, E. ve Kanık-Uysal, P. (2021). Türkçe ders kitaplarında yer alan etkinliklerin düşünme becerileri açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 518-543. doi: 10.9779/pauefd.745469.
- Bozkurt, B. Ü., Uzun, G. L. ve Lee, Y. (2015). Korece ve Türkçe ders kitaplarındaki metin sonu sorularının karşılaştırılması: PISA 2009 sonuçlarına dönük bir tartışma. International Journal of Language Academy, 3(4), 295-313. doi: 10.18033/ijla.327
- Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
- Çeliktürk-Sezgin, Z. ve Gedikoğlu-Özilhan, Y. G. (2019). 1.-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 353–367. doi: https://doi.org/10.16916/aded.530191
- Çetinkaya-Edizer, Z., Dilidüzgün, Ş., Ak-Başoğul, D., Karagöz, M. ve Yücelşen, N. (2018). Türkçe öğretiminde üstbilişsel okuma stratejileri ile okuma yöntem-tekniklerinin metin türüne göre değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 479-511. doi: 10.14520/adyusbd.420841
- Day, R. R. ve Park, J. (2005). Developing reading comprehension questions. Reading in a Foreign Language, 17(1), 60-73. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ689120.pdf
- Erdoğan, T. (2017). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin ve öğretmenlerinin Türkçe dersine ilişkin sordukları soruların yenilenmiş Bloom taksonomisi açısından görünümü. Eğitim ve Bilim, 42(192), 173-191. doi: http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.7407
- Göksün, F. ve Kocaarslan, M. (2021). 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. XIV. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresinde sunulan bildiri, Çanakkale. Erişim adresi: http://www.eab.org.tr/eab/media/kitap/EAB_Kongre_Kitap_2021.pdf
- Gunning, T. G. (2014). Creating literacy instruction for all students. Boston: Pearson.
- Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. TÜBAR, 32, 127-146.
- Hervey, S. (2006). Who asks the questions? Teaching PreK-8, 37, 68-69.
- Kaplan, K. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan dinleme/izleme becerisini ölçmeye yönelik soruların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 626–645. Erişim adresi: http://www.itobiad.com/tr/pub/issue/60435/836238
- Kaya, E., Ayabakan-İpek, M. ve Aydın, Y. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metin sorularının çıkarım türlerine göre incelenmesi. Dil Dergisi, 172(2). 77-95. doi: https://doi.org/10.33690/dilder.906410
- Kelley-Mudie, S. ve Phillips, J. (2016). To build a better question. Knowledge Quest, 44(5), 14-19. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1099492.pdf
- Kracl, C. L. (2012). Review or true? Using higher-level thinking questions in social studies instruction. The Social Studies, 103(2), 57-60. doi: http://dx.doi.org/10.1080/00377996.2011.586382
- Kutlu, Ö. (1999). İlköğretim okullarındaki Türkçe ders kitaplarındaki okuma parçalarına dayalı olarak hazırlanmış sorular üzerine bir inceleme. Eğitim ve Bilim, 23(111), 14-21. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5340%20adresinden%20eri%C5%9Fildi
- Sarar-Kuzu, T. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisindeki hatırlama ve anlama bilişsel düzeyleri açısından incelenmesi. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 58-76. Erişim adresi: http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/4348/59468
- Miles, M, B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Sallabaş, M. E. ve Yılmaz, G. (2020). Türkçe ders kitabı’nda bulunan metin altı sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 586-596. doi: https://doi.org/10.15869/itobiad.952572
- Sur, E. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin altı soruların yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 430-451. Erişim adresi: http://www.itobiad.com/tr/pub/issue/68190/952572
- Şengül, M. (2005). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak hazırlanan sorular üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2009). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1- 5. Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi. Erişim adresi: http://talimterbiye.mebnet.net/Ogretim%20Programlari/ilkokul/2013-2014/Turkce1-5.pdf
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi. Erişim adresi: http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2021). İlkokul Türkçe 1 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2021). İlkokul Türkçe 2 ders kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık.
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2021). İlkokul Türkçe ders kitabı 3. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2021). İlkokul Türkçe ders kitabı 4. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Tüm, G. (2016). 5. ve 6. sınıf ilköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metin önü ve sonu sorularının Bloom Taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- (Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu Armağanı), 11(14), 731-748. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9792
- Ulum, H. ve Taşkaya, S. M. (2019). İlkokul 2, 3 ve 4. sınıf Türkçe ders ve çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1), 107-118. doi: 10.24106/kefdergi.2380
- Wach, E. (2013, Ağustos). Learning about qualitative document analysis. (IDS Practice Paper In Brief) Erişim adresi: https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/ PP%20InBrief%201%093%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yıl 2022,
Cilt: 10 Sayı: 4, 758 - 774, 28.10.2022
Öz
Bu araştırmanın amacı, ilkokul 1-4. sınıf düzeylerindeki Türkçe ders kitaplarında yer alan okuma metinleriyle ilgili anlam kurma sorularının soruluş amacına, soruluş yerine, türüne, gerektirdiği bilişsel süreçlere ve cevabın kaynağına göre incelenmesidir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yoluyla gerçekleştirilen bu araştırmada, 2021–2022 eğitim-öğretim yılında ilkokulda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki metinlere yönelik hazırlanan 936 anlam kurma sorusu incelenmiştir. Elde edilen veriler üzerinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Veriler, araştırmanın güvenilirliğini sağlamak amacıyla her iki araştırmacı tarafından ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Araştırma bulgularına göre, Türkçe ders kitaplarında en çok kimlik belirleme, en az özetleme sorularının olduğu; en çok metin altı sorulara, en az okuma esnasında sorulan sorulara yer verildiği; açık uçlu soruların çoktan seçmeli sorulara göre çok daha fazla olduğu; anlam kurma sorularının çoğunlukla yüzeysel düzeyde olduğu; en çok metin içi sorulara, en az metinlerarası sorulara yer verildiği belirlenmiştir. Araştırmanın sonunda, bulgulara dayalı olarak ulaşılan sonuçlar ve bu sonuçlara yönelik öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
İlkokul Türkçe ders kitapları okuma metinleri anlam kurma soruları
Kaynakça
- Akyol, H. (1997). Okuma metinlerindeki soruların sınıflandırılması. Eğitim ve Bilim, 21, 10-17. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5938/2060
- Akyol, H. (2001). İlköğretim okulları 5. sınıf Türkçe kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili soruların analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26, 169-178. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10370/126917
- Akyol, H. (2014). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Akyol, H., Yıldırım, K., Ateş, S. ve Çetinkaya, Ç. (2013). Anlamaya yönelik nasıl sorular soruyoruz. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 41-56. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17382/181527
- Amanvermez-İncirkuş, F. ve Özçetin, K. (2021). Türkçe ders kitaplarındaki metni anlama sorularının eleştirel düşünme becerilerine göre incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 290-311. doi: 10.29000/rumelide.895805.
- Başaran, M. (2020). Metinler ve metinlerle ilgili anlam kurma soruları. H. Akyol ve A. Şahin (Ed.), Türkçe öğretimi öğretmen adayları ve öğretmenler için (2. baskı) içinde (s. 283-310). Ankara: Pegem Akademi.
- Bayrak-Özmutlu, E. ve Kanık-Uysal, P. (2021). Türkçe ders kitaplarında yer alan etkinliklerin düşünme becerileri açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 518-543. doi: 10.9779/pauefd.745469.
- Bozkurt, B. Ü., Uzun, G. L. ve Lee, Y. (2015). Korece ve Türkçe ders kitaplarındaki metin sonu sorularının karşılaştırılması: PISA 2009 sonuçlarına dönük bir tartışma. International Journal of Language Academy, 3(4), 295-313. doi: 10.18033/ijla.327
- Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
- Çeliktürk-Sezgin, Z. ve Gedikoğlu-Özilhan, Y. G. (2019). 1.-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 353–367. doi: https://doi.org/10.16916/aded.530191
- Çetinkaya-Edizer, Z., Dilidüzgün, Ş., Ak-Başoğul, D., Karagöz, M. ve Yücelşen, N. (2018). Türkçe öğretiminde üstbilişsel okuma stratejileri ile okuma yöntem-tekniklerinin metin türüne göre değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 479-511. doi: 10.14520/adyusbd.420841
- Day, R. R. ve Park, J. (2005). Developing reading comprehension questions. Reading in a Foreign Language, 17(1), 60-73. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ689120.pdf
- Erdoğan, T. (2017). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin ve öğretmenlerinin Türkçe dersine ilişkin sordukları soruların yenilenmiş Bloom taksonomisi açısından görünümü. Eğitim ve Bilim, 42(192), 173-191. doi: http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.7407
- Göksün, F. ve Kocaarslan, M. (2021). 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. XIV. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresinde sunulan bildiri, Çanakkale. Erişim adresi: http://www.eab.org.tr/eab/media/kitap/EAB_Kongre_Kitap_2021.pdf
- Gunning, T. G. (2014). Creating literacy instruction for all students. Boston: Pearson.
- Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. TÜBAR, 32, 127-146.
- Hervey, S. (2006). Who asks the questions? Teaching PreK-8, 37, 68-69.
- Kaplan, K. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan dinleme/izleme becerisini ölçmeye yönelik soruların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 626–645. Erişim adresi: http://www.itobiad.com/tr/pub/issue/60435/836238
- Kaya, E., Ayabakan-İpek, M. ve Aydın, Y. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metin sorularının çıkarım türlerine göre incelenmesi. Dil Dergisi, 172(2). 77-95. doi: https://doi.org/10.33690/dilder.906410
- Kelley-Mudie, S. ve Phillips, J. (2016). To build a better question. Knowledge Quest, 44(5), 14-19. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1099492.pdf
- Kracl, C. L. (2012). Review or true? Using higher-level thinking questions in social studies instruction. The Social Studies, 103(2), 57-60. doi: http://dx.doi.org/10.1080/00377996.2011.586382
- Kutlu, Ö. (1999). İlköğretim okullarındaki Türkçe ders kitaplarındaki okuma parçalarına dayalı olarak hazırlanmış sorular üzerine bir inceleme. Eğitim ve Bilim, 23(111), 14-21. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5340%20adresinden%20eri%C5%9Fildi
- Sarar-Kuzu, T. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisindeki hatırlama ve anlama bilişsel düzeyleri açısından incelenmesi. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 58-76. Erişim adresi: http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/4348/59468
- Miles, M, B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Sallabaş, M. E. ve Yılmaz, G. (2020). Türkçe ders kitabı’nda bulunan metin altı sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 586-596. doi: https://doi.org/10.15869/itobiad.952572
- Sur, E. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin altı soruların yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 430-451. Erişim adresi: http://www.itobiad.com/tr/pub/issue/68190/952572
- Şengül, M. (2005). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak hazırlanan sorular üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2009). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1- 5. Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi. Erişim adresi: http://talimterbiye.mebnet.net/Ogretim%20Programlari/ilkokul/2013-2014/Turkce1-5.pdf
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi. Erişim adresi: http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2021). İlkokul Türkçe 1 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2021). İlkokul Türkçe 2 ders kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık.
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2021). İlkokul Türkçe ders kitabı 3. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB). (2021). İlkokul Türkçe ders kitabı 4. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Tüm, G. (2016). 5. ve 6. sınıf ilköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metin önü ve sonu sorularının Bloom Taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- (Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu Armağanı), 11(14), 731-748. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9792
- Ulum, H. ve Taşkaya, S. M. (2019). İlkokul 2, 3 ve 4. sınıf Türkçe ders ve çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1), 107-118. doi: 10.24106/kefdergi.2380
- Wach, E. (2013, Ağustos). Learning about qualitative document analysis. (IDS Practice Paper In Brief) Erişim adresi: https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/ PP%20InBrief%201%093%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Toplam 37 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Alan Eğitimleri |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Ekim 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 10 Sayı: 4 |
Ana Dili Eğitimi Dergisi Creative Commons Alıntı-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.