Redirecting to http://dergipark.org.tr/_fragment?_hash=78XGiqbMjzZGzVAFTk0B5I6pq9wbt-aImrANO1SNbMw&_path=id%3D1701480%26_format%3Dhtml%26_locale%3Dtr%26_controller%3DApp%255CController%255CSite%255CArticleController%253A%253AesiArticleStats.
Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Soru Sorma Becerisi Eğitiminin Ortaokul Öğrencilerinin Soru Üretme Düzeyine Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 708 - 723, 24.07.2025

Serdar Derman , Selim Bülbül

https://doi.org/10.16916/aded.1701480

Öz

Bu araştırma, soru sorma becerisi eğitiminin öğrencilerin oluşturdukları soruların okuma sürecinin aşamalarına ve Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nin bilişsel süreç boyutuna göre dağılımına etkisini belirlemek üzere yapılmıştır. Ön-son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılan çalışmanın örneklemi 2016-2017 eğitim-öğretim yılında 5. sınıfta öğrenim gören 58 öğrencidir. Araştırma verileri, iki gruba da uygulanan hikâye metni aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırma sürecinde deney grubuna 16 saat, soru sorma eğitimi verilmiştir. Ulaşılan verilere içerik analizi yapılmıştır. Daha sonra Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nin bilişsel süreç boyutundaki farklılaşmayı tespit etmek için Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi yapılmıştır. Araştırma sonucunda, her iki grubun ön-testte sorulardan sadece okuma sürecinden sonra yararlandığı, Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nin bilişsel süreç boyutunda ise daha çok hatırlama ve anlama basamaklarında soru sorduğu görülmüştür. Son-testte ise kontrol grubunun hazırladığı soruların, ön-testte elde edilen bulgularla benzer olduğu görülmüştür. Deney grubunun ise son-testte okuma sürecinin her aşamasına yönelik sorular oluşturduğu görülmüştür. Aynı zamanda deney grubunun oluşturduğu soruların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nin bilişsel süreç boyutuna göre dağılımında ön ve son-test sonuçları arasında hatırlama ve uygulama basamakları haricinde anlamlı farklılık olduğu görülmüştür. Son-testte deney grubu, değerlendirme ve yaratma basamağında da sorular sormuştur. Elde edilen bulgular, soru sorma eğitimiyle öğrencilerin sorulardan daha etkin şekilde yararlanabileceğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Okuma süreci soru Yenilenmiş Bloom Taksonomisi süreç boyutu soru dağılımı

Kaynakça

  • Adams, M. G. (2007). Sorularınızı değiştirin, hayatınız değişsin (S. Şenel, Çev.). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
  • Akyol, H. (2003). Metinlerden anlam kurma. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 49-58.
  • Akyol, H. (2014). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
  • Anderson, L. W. ve Krathwohl, D.R. (2014). Öğrenme öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama: Bloom’un eğitimin hedefleri ile ilgili sınıflamasının güncelleştirilmiş biçimi. (D. A. Özçelik, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
  • Anderson, L. W. (Ed.), Krathwohl, D.R. (Ed.), Airasian, P.W., Cruikshank, K.A., Mayer, R.E., Pintrich, P.R., Raths, J. and Wittrock, M.C. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. New York: Longman.
  • Arap, B. (2015). Ortaokul Türkçe öğretmenlerinin metin işleme sürecinde kullandıkları soruların incelenmesi: Bir durum çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
  • Aslan, C. (2011). Soru sorma becerilerini geliştirmeye dönük öğretim uygulamalarının öğretmen adaylarının soru oluşturma becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36 (160), 236-249.
  • Aslan, C. (2017). Örnek eğitim durumlarıyla Türkçe-Türk dili ve edebiyatı öğretimi. Ankara:Anı Yayıncılık.
  • Aydemir, Y. ve Çiftçi Ö. (2008). Edebiyat öğretmeni adaylarının soru sorma becerileri üzerine bir araştırma (Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 103-115.
  • Bay, N. (2011). Okul öncesi öğretmenlerine verilen soru sorma becerisi öğretiminin etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Bektaş, E. ve Şahin, A. E. (2007). İlköğretim beşinci sınıf öğretmenlerinin soru-yanıt tekniğini kullanım davranışlarının analizi. Egitim Araştirmalari-Eurasian Journal of Educational Research, 28, 19-29.
  • Bümen, T. N. (2006). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom Taksonomisi. Eğitim ve Bilim, 31(142), 3-14.
  • Büyükalan, S. (2007). Soru sorma sanatı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Büyükalan Filiz, S. (2002). Soru-cevap yöntemine ilişkin öğretimin öğretmenlerin soru sorma düzeyi ve tekniklerine etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
  • Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
  • Clark, V. L. P., & Creswell, J. W. (2008). The mixed methods reader. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
  • Çalışkan, H. (2011). Öğretmenlerin hazırladığı sosyal bilgiler dersi sınav sorularının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi. 36(160), 120-132.
  • Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Erdoğan, T. (2017). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin ve öğretmenlerinin Türkçe dersine ilişkin sordukları soruların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi açısından görünümü. Eğitim ve Bilim, 42(192), 173-191.
  • Eyüp, B. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının hazırladığı soruların yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 965-982.
  • Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS. Thousand Oaks, CA: Sage Publishing.
  • Geçit, Y. ve Yarar, S. (2010). Coğrafya ders kitaplarındaki sorular ile çeşitli coğrafya sınav sorularının Bloom taksonomisine göre analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 154-167.
  • Giordan, A. (2008). Öğrenme (M. Baştürk, A. Bozavlı ve M. Tulan, Çev.). Ankara: De Ki Basım Yayım.
  • Göçer, A. (2014a). Öğretmen rolleri, öğrenci etkililiği ve eğitim kazanımları bakımından Türkçe dersi metin işleme süreci. Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 204, 167-197.
  • Göçer, A. (2014b). Türkçe eğitiminde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
  • Güneş, F. (2013). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi.
  • Karadüz, A. (2010). Yapılandırıcı paradigma bağlamında Türkçe derslerinde öğrenme ortamları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 135-154.
  • Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara : Nobel Yayıncılık.
  • Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri.
  • Kavruk, H. ve Çeçen, M. A. (2013). Türkçe dersi yazılı sınav sorularının bilişsel alan basamakları açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), 1-9.
  • Keray, B. (2012). Söyleşi metinleri yoluyla sekizinci sınıf öğrencilerinin soru sorma becerilerinin Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
  • Koray, Ö., Altunçekiç, A. ve Yaman, S. (2002). Fen bilgisi öğretmen adaylarının soru sorma becerilerinin Bloom taksonomisine göre değerlendirmesi. Pamukkale Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 38-46.
  • Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
  • Nachmias, C. F., &Nachmias, D. (1996). Research methods in the social sciences (5th ed.). London: St. Martin’s Press Inc.
  • Oğuzlar, A. (2007). İstatistiksel veri analizi 1 SPSS ve MINITAB uygulamalı. Bursa: Ezgi Kitabevi.
  • Saban, A. (2014). Öğrenme öğretme süreci (Yeni teori ve yaklaşımlar). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Savaşkan, V. (2013). Soru sormanın tarihî gelişimi, amaçları ve öğretim sürecinde önemi. Journal of Qafqaz Unıversıty- Phılology and Pedagogy, 1(1), 49-55.
  • Sever, S. (2015). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. İzmir: Tudem.
  • Şengül, M. (2005). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak hazırlanan sorular üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
  • Şevik, M. (2004). Yabancı dil öğretiminde soru sorma teknikleri ve önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(8), 130-149.
  • Şimşek, A. (2008). Tarih öğretiminde sorgulamacı yaklaşım çerçevesinde soru sorma becerisi ve lise tarih ders kitaplarının durumu. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-15.
  • Ün Açıkgöz, K. ( 2005). Aktif öğrenme. İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları.
  • Üstün, H. (2013). Soru ve geri bildirimle hikâye okumanın, anlamaya etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • Yüksel, S. (2007). Bilişsel alanın sınıflamasında (taksonomi) yeni gelişmeler ve sınıflamalar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 479-509.

The Effects of Questioning Skills Training on Question Forming Levels of Turkish Secondary School Students

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 708 - 723, 24.07.2025

Serdar Derman , Selim Bülbül

https://doi.org/10.16916/aded.1701480

Öz

This study was conducted to determine the effect of question-asking skills training on the distribution of students' generated questions according to the stages of the reading process and the cognitive process dimension of the revised Bloom's taxonomy. The research employed a quasi-experimental design with a pre-test and post-test control group. The sample consisted of 58 fifth-grade students during the 2016–2017 academic year. The data were collected through a narrative text administered to both groups. During the research process, the experimental group received 16 hours of training on question-asking skills. The collected data were analyzed using content analysis. Subsequently, the Wilcoxon Signed-Rank Test was used to identify changes in the cognitive process dimension of the revised Bloom’s taxonomy. The findings revealed that, in the pre-test, both groups benefited from questions only after reading and mostly generated questions at the lower-order thinking levels of remembering and understanding. In the post-test, the questions generated by the control group were similar to those from the pre-test. However, the experimental group produced questions covering all stages of the reading process. Additionally, in the post-test results, a significant difference was found in the distribution of the questions generated by the experimental group across the cognitive process dimension—except for the remembering and applying levels. The experimental group also generated questions at the evaluating and creating levels. The findings demonstrate that question-asking skills training enables students to utilize questions more effectively throughout the reading process.

Anahtar Kelimeler

Reading process question revised Bloom cognitive process dimension question distribution

Kaynakça

  • Adams, M. G. (2007). Sorularınızı değiştirin, hayatınız değişsin (S. Şenel, Çev.). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
  • Akyol, H. (2003). Metinlerden anlam kurma. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 49-58.
  • Akyol, H. (2014). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
  • Anderson, L. W. ve Krathwohl, D.R. (2014). Öğrenme öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama: Bloom’un eğitimin hedefleri ile ilgili sınıflamasının güncelleştirilmiş biçimi. (D. A. Özçelik, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
  • Anderson, L. W. (Ed.), Krathwohl, D.R. (Ed.), Airasian, P.W., Cruikshank, K.A., Mayer, R.E., Pintrich, P.R., Raths, J. and Wittrock, M.C. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. New York: Longman.
  • Arap, B. (2015). Ortaokul Türkçe öğretmenlerinin metin işleme sürecinde kullandıkları soruların incelenmesi: Bir durum çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
  • Aslan, C. (2011). Soru sorma becerilerini geliştirmeye dönük öğretim uygulamalarının öğretmen adaylarının soru oluşturma becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36 (160), 236-249.
  • Aslan, C. (2017). Örnek eğitim durumlarıyla Türkçe-Türk dili ve edebiyatı öğretimi. Ankara:Anı Yayıncılık.
  • Aydemir, Y. ve Çiftçi Ö. (2008). Edebiyat öğretmeni adaylarının soru sorma becerileri üzerine bir araştırma (Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 103-115.
  • Bay, N. (2011). Okul öncesi öğretmenlerine verilen soru sorma becerisi öğretiminin etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Bektaş, E. ve Şahin, A. E. (2007). İlköğretim beşinci sınıf öğretmenlerinin soru-yanıt tekniğini kullanım davranışlarının analizi. Egitim Araştirmalari-Eurasian Journal of Educational Research, 28, 19-29.
  • Bümen, T. N. (2006). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom Taksonomisi. Eğitim ve Bilim, 31(142), 3-14.
  • Büyükalan, S. (2007). Soru sorma sanatı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Büyükalan Filiz, S. (2002). Soru-cevap yöntemine ilişkin öğretimin öğretmenlerin soru sorma düzeyi ve tekniklerine etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
  • Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
  • Clark, V. L. P., & Creswell, J. W. (2008). The mixed methods reader. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
  • Çalışkan, H. (2011). Öğretmenlerin hazırladığı sosyal bilgiler dersi sınav sorularının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi. 36(160), 120-132.
  • Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Erdoğan, T. (2017). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin ve öğretmenlerinin Türkçe dersine ilişkin sordukları soruların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi açısından görünümü. Eğitim ve Bilim, 42(192), 173-191.
  • Eyüp, B. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının hazırladığı soruların yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 965-982.
  • Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS. Thousand Oaks, CA: Sage Publishing.
  • Geçit, Y. ve Yarar, S. (2010). Coğrafya ders kitaplarındaki sorular ile çeşitli coğrafya sınav sorularının Bloom taksonomisine göre analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 154-167.
  • Giordan, A. (2008). Öğrenme (M. Baştürk, A. Bozavlı ve M. Tulan, Çev.). Ankara: De Ki Basım Yayım.
  • Göçer, A. (2014a). Öğretmen rolleri, öğrenci etkililiği ve eğitim kazanımları bakımından Türkçe dersi metin işleme süreci. Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 204, 167-197.
  • Göçer, A. (2014b). Türkçe eğitiminde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
  • Güneş, F. (2013). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi.
  • Karadüz, A. (2010). Yapılandırıcı paradigma bağlamında Türkçe derslerinde öğrenme ortamları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 135-154.
  • Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara : Nobel Yayıncılık.
  • Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri.
  • Kavruk, H. ve Çeçen, M. A. (2013). Türkçe dersi yazılı sınav sorularının bilişsel alan basamakları açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), 1-9.
  • Keray, B. (2012). Söyleşi metinleri yoluyla sekizinci sınıf öğrencilerinin soru sorma becerilerinin Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
  • Koray, Ö., Altunçekiç, A. ve Yaman, S. (2002). Fen bilgisi öğretmen adaylarının soru sorma becerilerinin Bloom taksonomisine göre değerlendirmesi. Pamukkale Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 38-46.
  • Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
  • Nachmias, C. F., &Nachmias, D. (1996). Research methods in the social sciences (5th ed.). London: St. Martin’s Press Inc.
  • Oğuzlar, A. (2007). İstatistiksel veri analizi 1 SPSS ve MINITAB uygulamalı. Bursa: Ezgi Kitabevi.
  • Saban, A. (2014). Öğrenme öğretme süreci (Yeni teori ve yaklaşımlar). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Savaşkan, V. (2013). Soru sormanın tarihî gelişimi, amaçları ve öğretim sürecinde önemi. Journal of Qafqaz Unıversıty- Phılology and Pedagogy, 1(1), 49-55.
  • Sever, S. (2015). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. İzmir: Tudem.
  • Şengül, M. (2005). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak hazırlanan sorular üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
  • Şevik, M. (2004). Yabancı dil öğretiminde soru sorma teknikleri ve önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(8), 130-149.
  • Şimşek, A. (2008). Tarih öğretiminde sorgulamacı yaklaşım çerçevesinde soru sorma becerisi ve lise tarih ders kitaplarının durumu. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-15.
  • Ün Açıkgöz, K. ( 2005). Aktif öğrenme. İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları.
  • Üstün, H. (2013). Soru ve geri bildirimle hikâye okumanın, anlamaya etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • Yüksel, S. (2007). Bilişsel alanın sınıflamasında (taksonomi) yeni gelişmeler ve sınıflamalar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 479-509.
Toplam 46 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Türkçe Eğitimi
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Serdar Derman 0000-0001-6209-0249

Selim Bülbül 0009-0003-9979-8269

Yayımlanma Tarihi 24 Temmuz 2025
Gönderilme Tarihi 18 Mayıs 2025
Kabul Tarihi 22 Temmuz 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 13 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Derman, S., & Bülbül, S. (2025). The Effects of Questioning Skills Training on Question Forming Levels of Turkish Secondary School Students. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 13(3), 708-723. https://doi.org/10.16916/aded.1701480

88x31.png

Ana Dili Eğitimi Dergisi Creative Commons Alıntı-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.