Redirecting to http://dergipark.org.tr/_fragment?_hash=1D1HDNdGoUiIR9_Gbb7jxAapmiOWRzS71cahcDGk7vw&_path=id%3D1167833%26_format%3Dhtml%26_locale%3Dtr%26_controller%3DApp%255CController%255CSite%255CArticleController%253A%253AesiArticleStats.
Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

A Study on the Perceptions of Disability in Children Encountering with the Theme of Disability in Children’s Literature

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 64 - 83, 27.01.2023

Veysel Elkatmış , Lokman Turan

https://doi.org/10.16916/aded.1167833

Öz

This study aims to investigate how 5th grade students, who came across children's books in which the phenomenon of disability was covered, perceived the phenomenon of disability in terms of their reading habits, having a disabled relative, and social gender. In the study, phenomenology, one of the qualitative research designs, was used. The study group consisted of 16 5th graders. To prevent the problem of incomprehension, as some participants had poor reading habits, the texts were read aloud, and the children's reactions during the reading were observed. Documents obtained from interviews and observations were used as data collection tools. To diversify the data, library records, readers' autobiographies, and reader biographies written by the Turkish teacher were used. The obtained data were analyzed using content analysis. In the present study, the perceptions of the students were categorized according to whether or not they had formed disability awareness. The awareness category included the concepts of being solution-oriented and accepting, and the lack of awareness category consisted of the concepts of unawareness, avoidance, considering disability as a disease, being prejudiced toward disability, and a condition requiring treatment. Children's perceptions of the phenomenon of disability varied in terms of their level of reading habits. No difference was observed in terms of having a disabled relative and social gender.

Anahtar Kelimeler

Children problem-oriented children disability types of disability

Kaynakça

  • Antonak, R. F. & Livneh, H. L. (2000). Measurement of attitudes towards persons with disabilities. Disability and Rehabilitation, 22(5), 211-224.
  • Aslan, C. (2007). Yaşam gerçekliğinin çocuklara iletilmesi bakımından “100 temel eser”deki öyküler üzerine bir çözümleme. 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi İle 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi ‘Risk Altındaki Çocuklar’ Kongresinde sunulan bildiri, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Aslan, C. (2014). Türkiye’de çocuk ve gençlik edebiyatında duyarlı konuların ele alınışı üzerine eleştirel bir yaklaşım. Eleştirel Pedagoji, 32(6), 51-56.
  • Ayyıldız, M., Bozkurt, Ü. & Canlı, S. (2006). Okuma kültürü üzerine bir araştırma. Milli Eğitim Dergisi, 34(169), 0-0.
  • Bak, J. J. & Siperstein, G. N. (1987). Similarity as a factor effecting change in children’s attitude toward mentally retarded peers. American Journal Of Mental Deficiency, 91(5), 524-531.
  • Beh-Pajooh, A. (1991). The effect of social contact on college students’ attitudes toward severely handicapped students and their educational integration. Journal of Mental Deficiency Research, 35(4), 339-352.
  • Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi -teknikler ve örnek çalışmalar-. Ankara: Siyasal Kitapevi.
  • Boz, Y. (1987). Eskişehir Anadolu Üniversitesi İşitme Engelli Çocuklar Eğitim Merkezi'ne devam eden 5-12 yaşındaki işitme engelli öğrencilerin bilişsel stillerinden alanbağımsızlık-bağımsızlık boyutunun değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
  • Burcu, E. (2006). Özürlülük kimliği ve etiketlemenin kişisel ve sosyal söylemleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23(22), 61–83.
  • Cohen, S. (1977). Improving attitudes toward the handicapped. Educational Forum, 42(1), 9-20.
  • Çelik, H. (2017). Çocuk hikâye ve romanlarında çocuk gerçekliği, sorunları ve toplumsal eleştiri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Muğla.
  • Dahrendorf, M. (1980). Kinder und jugendliteratur im bürgerlichen zeitalter. Regensburg: Scriptor Taschenbücher.
  • Deal, M. (2007). Aversive disablism: subtle prejudice toward disabled people. Disability & Society, 22(1), 93-107.
  • Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş çocuk yazını. Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
  • Ekici, M. (2019). Çocuk kitaplarında engelliler ve sorunlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
  • Ergün, M. (2017). Politicizing the de-policitized: the representation of disability in Turkey’s textbooks (Depolitize olanı politize etmek: Türkiye’deki ders kitaplarında engellilik temsili) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
  • Girgin, C. (1987). Doğal işitsel-sözel yöntemle eğitim gören işitme engelli çocuklarda sözcük vurgusunun akustik yönden değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
  • Girgin, Ü. (1987). Doğal işitsel-sözel yöntemle eğitim gören işitme engelli çocuklarda okuma-anlama davranışlarının irdelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
  • Garip, H. (2019). Representation of the unrepresented: Disability in children’s picture books. (Temsil edilmeyenin temsili: Resimli çocuk kitaplarında engellilik) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
  • Hartling, P. (1993). Aslanlarını arayan çocuk. İstanbul: Afa Yayınları.
  • Işıtan, S. (2015). Özel amaçla yazılmış çocuk kitapları: çocuk kitaplarında engelli kavramı. M. Gönen (Ed.), Çocuk edebiyatı içinde (ss. 159-176). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
  • İbrahim, F. A., & Herr, E. L. (1982). Modification of attitudes toward disability: Differential effect of two educational modes. Rehabilitation Counseling Bulletin, 26(1), 29-36.
  • Kayman, F. & Turan, L. (2021). Kurgusal metinlerde şiddet olgusuyla karşılaşan beşinci sınıf öğrencilerinin Ömer Seyfettin öyküleri bağlamında şiddeti algılamaları üzerine bir araştırma. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 1130-1160.
  • Kırcaali, G. (1987). 8 yaşındaki işitme engelli öğrencilerde korunum kavramının değerlendirilmesi (Eskişehir sağırlar okulu ve Anadolu Üniversitesi İşitme Engelli Çocuklar Eğitim Merkezi'nde bir uygulama) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
  • Kuntz, L. I. (1999). Le renouveau de la littérature enfantine. UNESCO le Courier, 52(2), 40-42.
  • Kuralay, H. (2013). Dirsekler yalan söylemez. İstanbul: Önemli Çocuk Yayın Yapım.
  • Lombana, J.H. (1980). Fostering positive attitudes toward handicapped students: a guidance challenge. The School Counsellor, 27(3), 176-183.
  • Moore-Mallinos, J. (2011). Down sendromlu bir arkadaşım var. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
  • Moore-Mallinos, J. (2011). Duyamamak böyle bir şey. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
  • Moore-Mallinos, J. (2017). Yapabilirim. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
  • Ortaş, İ. (2014). Türkiye ve dünyada kitap okuma değerlerinin karşılaştırması ve sosyal yaşamımıza etkileri. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 28(3), 323-337.
  • Özdoğan Şahin, N. (2018). Temel eğitim okulları için tavsiye edilen 100 temel eserde engellilik (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
  • Petty, R.E. & Cacioppo J.T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. In Communication and persuasion (pp 1-24). Springer, New York: Academic Press. Inc.
  • Rillotta, F. & Nettelbeck, T. (2007). Effects of An Awareness Program on Attitudes of Students Without An İntellectual Disability Towards Persons with An Intellectual Disability. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 32(1), 19-27.
  • Şimşek, T. & Yakar, Y. M. (2016). Çocuk ve edebiyat. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı içinde (ss.13-44) Ankara: Grafiker Yayınları.
  • T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. (2008). Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor araştırması. Ankara.
  • Tavşancıl, E. & Aslan, E. (2001). İçerik analiz ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon.
  • Thomas, A., Palmer, J. K., Coker-Juneau, C. & Williams, D. J. (2003). Factor structure and construct validity of the interaction with disabled persons scale. Educational and Psychological Measurement, 63(3), 465-483.
  • Tüfekçi, C. D. (2014). Çocuk edebiyatı kuramsal yaklaşım. Konya: Eğitim Kitapevi.
  • Ünal, A. (2011). Türk çocuk edebiyatında engellilerin temsili (1969-2009) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
  • Wright, E. B. (1980). Developing constructive view of life with disability. Rehabilitation Literature, 41(11-12), 274-279.
  • Yavuzer, H. (1987). Doğum öncesinden ergenlik sonuna çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
  • Yazbeck, M., McVilly, K., & Parmenter, T. R. (2004). Attitudes towards people with ıntellectual disabilities: an Australian perspective. Journal of Disability Policy Studies, 15(2), 97-111.
  • Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Çocuk Edebiyatında Engellilik Teması ile Karşılaşan Çocukların Engelliliği Algılamaları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 64 - 83, 27.01.2023

Veysel Elkatmış , Lokman Turan

https://doi.org/10.16916/aded.1167833

Öz

Araştırmanın amacı, engellilik olgusunun işlendiği çocuk kitaplarıyla karşılaşan 5. sınıf öğrencilerinin engellilik olgusunu, okuma alışkanlığına, engelli yakını bulunma durumuna ve toplumsal cinsiyete göre nasıl algıladıklarını tespit etmektir. Çalışmada, nitel araştırma desenlerinden fenomenoloji (olgubilim) tercih edilmiştir. Araştırmada 5. sınıf öğrencilerinden oluşan 16 kişilik bir çalışma grubu belirlenmiştir. Çalışma grubundaki okuma alışkanlığı zayıf olan bazı öğrencilerin akıcı okuma becerisi kazanmamış olmalarından dolayı okuduklarını anlamama sorununun önüne geçmek adına uygulamada kullanılan metinler sesli olarak okunmuş ve çocukların okumalar sırasındaki tepkileri gözlenmiştir. Veri toplama araçları olarak görüşme ve gözlemlerden elde edilen dokümanlar kullanılmıştır. Verileri çeşitlendirmek amacıyla kütüphane kayıtları, öğrencilerin okur otobiyografileri ve Türkçe öğretmeninin yazdığı okur biyografileri kullanılmıştır. Öğrencilerin engellilik olgusunu algılamalarında; okuma alışkanlığı düzeyine, engelli yakını olma durumuna ve toplumsal cinsiyete göre bir fark olup olmadığı incelenmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi yapılarak sınıflandırılmıştır. Çalışmada öğrencilerin algıları engellilik bilincinin oluşup oluşmadığına göre kategorilere ayrılmıştır. Buna göre engellilik bilincinin oluştuğunu gösteren kategori, çözüm odaklılık ve kabullenme; oluşmadığını gösteren kategori, farkında olmama, kaçınma, hastalık olarak görme, ön yargılı olma ve tedavi gerektirme şeklinde kavramsallaştırılmıştır. Çocukların engellilik olgusunu algılamalarının okuma alışkanlığı düzeyine göre değiştiği; engelli yakını olma durumuna ve toplumsal cinsiyete göre herhangi bir değişiklik göstermediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı sorun odaklı çocuk edebiyatı engellilik engel türleri

Kaynakça

  • Antonak, R. F. & Livneh, H. L. (2000). Measurement of attitudes towards persons with disabilities. Disability and Rehabilitation, 22(5), 211-224.
  • Aslan, C. (2007). Yaşam gerçekliğinin çocuklara iletilmesi bakımından “100 temel eser”deki öyküler üzerine bir çözümleme. 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi İle 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi ‘Risk Altındaki Çocuklar’ Kongresinde sunulan bildiri, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Aslan, C. (2014). Türkiye’de çocuk ve gençlik edebiyatında duyarlı konuların ele alınışı üzerine eleştirel bir yaklaşım. Eleştirel Pedagoji, 32(6), 51-56.
  • Ayyıldız, M., Bozkurt, Ü. & Canlı, S. (2006). Okuma kültürü üzerine bir araştırma. Milli Eğitim Dergisi, 34(169), 0-0.
  • Bak, J. J. & Siperstein, G. N. (1987). Similarity as a factor effecting change in children’s attitude toward mentally retarded peers. American Journal Of Mental Deficiency, 91(5), 524-531.
  • Beh-Pajooh, A. (1991). The effect of social contact on college students’ attitudes toward severely handicapped students and their educational integration. Journal of Mental Deficiency Research, 35(4), 339-352.
  • Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi -teknikler ve örnek çalışmalar-. Ankara: Siyasal Kitapevi.
  • Boz, Y. (1987). Eskişehir Anadolu Üniversitesi İşitme Engelli Çocuklar Eğitim Merkezi'ne devam eden 5-12 yaşındaki işitme engelli öğrencilerin bilişsel stillerinden alanbağımsızlık-bağımsızlık boyutunun değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
  • Burcu, E. (2006). Özürlülük kimliği ve etiketlemenin kişisel ve sosyal söylemleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23(22), 61–83.
  • Cohen, S. (1977). Improving attitudes toward the handicapped. Educational Forum, 42(1), 9-20.
  • Çelik, H. (2017). Çocuk hikâye ve romanlarında çocuk gerçekliği, sorunları ve toplumsal eleştiri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Muğla.
  • Dahrendorf, M. (1980). Kinder und jugendliteratur im bürgerlichen zeitalter. Regensburg: Scriptor Taschenbücher.
  • Deal, M. (2007). Aversive disablism: subtle prejudice toward disabled people. Disability & Society, 22(1), 93-107.
  • Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş çocuk yazını. Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
  • Ekici, M. (2019). Çocuk kitaplarında engelliler ve sorunlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
  • Ergün, M. (2017). Politicizing the de-policitized: the representation of disability in Turkey’s textbooks (Depolitize olanı politize etmek: Türkiye’deki ders kitaplarında engellilik temsili) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
  • Girgin, C. (1987). Doğal işitsel-sözel yöntemle eğitim gören işitme engelli çocuklarda sözcük vurgusunun akustik yönden değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
  • Girgin, Ü. (1987). Doğal işitsel-sözel yöntemle eğitim gören işitme engelli çocuklarda okuma-anlama davranışlarının irdelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
  • Garip, H. (2019). Representation of the unrepresented: Disability in children’s picture books. (Temsil edilmeyenin temsili: Resimli çocuk kitaplarında engellilik) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
  • Hartling, P. (1993). Aslanlarını arayan çocuk. İstanbul: Afa Yayınları.
  • Işıtan, S. (2015). Özel amaçla yazılmış çocuk kitapları: çocuk kitaplarında engelli kavramı. M. Gönen (Ed.), Çocuk edebiyatı içinde (ss. 159-176). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
  • İbrahim, F. A., & Herr, E. L. (1982). Modification of attitudes toward disability: Differential effect of two educational modes. Rehabilitation Counseling Bulletin, 26(1), 29-36.
  • Kayman, F. & Turan, L. (2021). Kurgusal metinlerde şiddet olgusuyla karşılaşan beşinci sınıf öğrencilerinin Ömer Seyfettin öyküleri bağlamında şiddeti algılamaları üzerine bir araştırma. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 1130-1160.
  • Kırcaali, G. (1987). 8 yaşındaki işitme engelli öğrencilerde korunum kavramının değerlendirilmesi (Eskişehir sağırlar okulu ve Anadolu Üniversitesi İşitme Engelli Çocuklar Eğitim Merkezi'nde bir uygulama) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
  • Kuntz, L. I. (1999). Le renouveau de la littérature enfantine. UNESCO le Courier, 52(2), 40-42.
  • Kuralay, H. (2013). Dirsekler yalan söylemez. İstanbul: Önemli Çocuk Yayın Yapım.
  • Lombana, J.H. (1980). Fostering positive attitudes toward handicapped students: a guidance challenge. The School Counsellor, 27(3), 176-183.
  • Moore-Mallinos, J. (2011). Down sendromlu bir arkadaşım var. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
  • Moore-Mallinos, J. (2011). Duyamamak böyle bir şey. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
  • Moore-Mallinos, J. (2017). Yapabilirim. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
  • Ortaş, İ. (2014). Türkiye ve dünyada kitap okuma değerlerinin karşılaştırması ve sosyal yaşamımıza etkileri. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 28(3), 323-337.
  • Özdoğan Şahin, N. (2018). Temel eğitim okulları için tavsiye edilen 100 temel eserde engellilik (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
  • Petty, R.E. & Cacioppo J.T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. In Communication and persuasion (pp 1-24). Springer, New York: Academic Press. Inc.
  • Rillotta, F. & Nettelbeck, T. (2007). Effects of An Awareness Program on Attitudes of Students Without An İntellectual Disability Towards Persons with An Intellectual Disability. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 32(1), 19-27.
  • Şimşek, T. & Yakar, Y. M. (2016). Çocuk ve edebiyat. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı içinde (ss.13-44) Ankara: Grafiker Yayınları.
  • T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. (2008). Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor araştırması. Ankara.
  • Tavşancıl, E. & Aslan, E. (2001). İçerik analiz ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon.
  • Thomas, A., Palmer, J. K., Coker-Juneau, C. & Williams, D. J. (2003). Factor structure and construct validity of the interaction with disabled persons scale. Educational and Psychological Measurement, 63(3), 465-483.
  • Tüfekçi, C. D. (2014). Çocuk edebiyatı kuramsal yaklaşım. Konya: Eğitim Kitapevi.
  • Ünal, A. (2011). Türk çocuk edebiyatında engellilerin temsili (1969-2009) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
  • Wright, E. B. (1980). Developing constructive view of life with disability. Rehabilitation Literature, 41(11-12), 274-279.
  • Yavuzer, H. (1987). Doğum öncesinden ergenlik sonuna çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
  • Yazbeck, M., McVilly, K., & Parmenter, T. R. (2004). Attitudes towards people with ıntellectual disabilities: an Australian perspective. Journal of Disability Policy Studies, 15(2), 97-111.
  • Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Toplam 44 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Alan Eğitimleri
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Veysel Elkatmış 0000-0002-9599-8330

Lokman Turan 0000-0002-8622-7753

Yayımlanma Tarihi 27 Ocak 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Cilt: 11 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Elkatmış, V., & Turan, L. (2023). Çocuk Edebiyatında Engellilik Teması ile Karşılaşan Çocukların Engelliliği Algılamaları Üzerine Bir Araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(1), 64-83. https://doi.org/10.16916/aded.1167833

88x31.png

Ana Dili Eğitimi Dergisi Creative Commons Alıntı-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.