Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Çocuk Kitaplarına Yansıması

Derya Yücel Çetin; Mediha Mangır

doi:10.16916/aded.799604

Araştırma Makalesi

Reflection of Gender Perception on Language in Children's Books

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 166 - 187, 30.01.2021

Derya Yücel Çetin , Mediha Mangır

https://doi.org/10.16916/aded.799604

Cited By: 6

Öz

Based on the assumption that the 100 Basic Works List, published by the Ministry of National Education in 2005 and annulled in 2018, was the most preferred book list until recently for the secondary school students, this study aims to determine whether gender perception in these books has been presented in a justice-based understanding or not. In line with this objective, expressions which reflects gender in 100 Basic Works texts were detected. The data of the research were obtained from the narration-based texts of Turkish literature included in 100 Basic Works by scanning model. In parallel with the purpose of the research, the data have been evaluated within the scope of specified categories, and among the category types, "categories for people and actors" have been selected. The main theme of the research is how different the female and male sex are perceived in the context of gender. Subcategories depending on the main theme have been specified as “discourses degrading the feminine sex, expressions glorifying the masculine gender, the roles of the female and masculine in daily life”. All data about the specified categories have been included in the study and the frequency and percentages of the data were calculated with frequency analysis, which is one of the content analysis types. Calculated frequencies and percentages have been shown in tables and interpreted. All of the data about the related categories have not been presented as evidence so as not to enlarge the scope of the study. Based on the findings obtained from the research, it has been concluded that the perception of gender is not presented with a justice-based approach in 100 Basic Works, on the contrary, the masculine gender is seen as superior to the feminine gender in many issues.

Anahtar Kelimeler

Turkish Education , Children's Literature , Gender , 100 Essential Works

Kaynakça

Adler, A. (1999). Cinsiyetler arasında işbirliği. İstanbul: Payel Yayıncılık.
Akbalık, E. (2014). Dede Korkut kitabında bir cinsiyet rejimi olarak "erkeklik". Türkbilig, 27, 105-119.
Aktaş, Ş. (2009). Edebî metin ve özellikleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Ensitüsü Dergisi(39), 187-200.
Arı, G. ve Okur, A. (2019). Öğrencilerin ilköğretim 100 temel eseri okuma durumu. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(3), 307-329.
Çolak, G. (2019). Toplumdilbilimi toplumsal cinsiyet ve dil. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık.
Çubukçu, H. ve Sivaslıgil, P. (2007). 7. sınıf İngilizce ders kitaplarında cinsiyet kavramı. Dil Dergisi, 137(7), 7-17.
Dökmen, Z. Y. (2017). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Ecevit, Y. (2012). Aile, kadın ve devlet işlerinin değerlendirilmesinde klasik ve yeni yaklaşımlar. Kadın Araştırmaları Dergisi(1), 9-34.
Fine, C. (2017). Toplumsal cinsiyet yanılsaması. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Giddens, A. (2012). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Göktaş, Ö. (2020). Çocuk oyuncaklarındaki toplumsal cinsiyet olgusu. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2(1), 29-34.
Güder, S. Y., Ay, A., Saray, F., ve Kılıç, İ. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının izledikleri kısa filmlerin toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından incelenmesi: Niloya örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 95-110.
Gümüşoğlu, F. (2016). Ders Kitaplarında Toplumsal cinsiyet 1928'den günümüze. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Gündüz, O. ve Şimşek , T. (2011). Anlama teknikleri 1 uygulamalı okuma eğitimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Kılıç, L. K. ve Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
Millî Eğitim Bakanlığı (2005). İlköğretim için 100 temel eser genelgesi.
Millî Eğitim Bakanlığı (2018). 100 temel eser listesi genelgesi.
Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı.
Moir, A. ve Jessel, D. (2002). Beyin ve cinsiyet erkeksi kadınlar-kadınsı erkekler. İstanbul: Pencere Yayınları.
Özer, D. A., Karataş, Z., & Ergun, Ö. (2019). Analysis of gender roles in primary school (1st to 4th Grade) Turkish textbooks. Eurasian Journal of Educational Research(79), 1-20.
Powell, G. N. ve Greenhaus, J. (2010). Sex, gender and decision at the family. Journal of Management, 36(4), 1011-1039.
Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış"çocuk edebiyatı nedir ne değildir?". Ankara: Kök Yayıncılık.
Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2011). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
Uluocak, Ş. ve Aslan, C. (2011). Kadın bakış açısından toplumsal cinsiyet rolleri. Çanakkale: Çanakkale Kitaplığı Akademi.
Vatandaş, C. (2001). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. İstanbul Journal of Sociological Studies, 35, 29-56.
Yeşil, F. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında cinsiyet ifadeleri ve toplumsal cinsiyet rolleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Araştırmada İncelenen Eserler
Abasıyanık, S. F. (2016). Seçme hikâyeler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Alangu, T. (2017). Keloğlan masalları. Yapı Kredi Yayınları.
Bilbaşar, K. (2011). Yonca kız. Can Sanat Yayınları.
Boyunağa, A. Y. (2017). Yankılı kayalar. Timaş Yayınları.
Burdurlu, İ. Z. (2009). Anılardan öyküler 1. Tudem.
Burdurlu, İ. Z. (2009). Anılardan öyküler 2. Tudem.
Burdurlu, İ. Z. (2016). Ülkemin efsaneleri. Tudem.
Canat, H. N. (2016). Bir küçük Osmancık vardı. Genç Timaş Yayınları.
Cumalı, N. (2016). Uç minik serçem. Cumhuriyet Kitapları.
Çalapala, R. & Çalapala, N. (2017). 87 Oğuz. Bilge Kültür Sanat.
Gültekin, R. N. (2016). Tanrı misafiri. İnkılâp Kitabevi.
Güney, E. C. (2016). Evvel zaman içinde. Nar Yayınları.
Hikmet, N. (2017). Sevdalı bulut. Yapı Kredi Yayınları.
Ilgaz, R. (2017). Halime kaptan. Çınar Yayınları.
Karagöz, H. (2016). Ötleğen kuşu. Boyut Yayıncılık.
Karaosmanoğlu, Y. K. (2014). Hep o şarkı. İletişim Yayınları.
Kemal, O. (2016). İnci'nin maceraları. Everest Yayınları.
Nihal, Ş. (2013). Domaniç dağlarının yolcusu. Timaş Yayınları.
Örs, İ. (2017). Göl çocukları. Nemesis Kitap.
Rasim, A. (2016). Falaka. Can Sanat Yayınları.
Safa, P. (2016). Havaya uçan at. Damla Yayınevi.
Seyda, M. (2017). Gururlu peri. Bilge Kültür Sanat.
Seyfettin, Ö. (2016). Yalnız efe. İnkılâp Kitabevi.
Tansel, O. (2009). Al'lı ile fırfırı masallar (Cilt 1). Elips Kitap.
Tansel, O. (2009). Al'lı ile fırfırı masallar (Cilt 2). Elips Kitap.
Tuğcu, K. (2016). Yer altında bir şehir. Bilge Kültür Sanat.
Tuğcu, K. (t.y.). Kuklacı. Damla Yayınevi.
Uçuk, C. (2017). Gümüş kanat. Bilge Kültür Sanat.
Yesari, M. (2015). Bağrıyanık Ömer. Bige Kültür Sanat.
Yıldız, B. (2016). Arılar ordusu. Özyürek Yayınevi.
Zarifoğlu, C. (2016). Serçekuş. Beyan Yayınları.
Zarifoğlu, C. (2016). Yürekdede ile padişah. Beyan Yayınları.
Zorlutuna, H. N. (2015). Benim küçük dostlarım. Timaş Yayınları.

Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Çocuk Kitaplarına Yansıması

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 166 - 187, 30.01.2021

Derya Yücel Çetin , Mediha Mangır

https://doi.org/10.16916/aded.799604

Cited By: 6

Öz

Bu araştırmada, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 2005 yılında yayımlanan ve 2018 yılında yürürlükten kaldırılan ortaokul öğrencilerine yönelik hazırlanmış 100 Temel Eser’in söz konusu eğitim-öğretim kademesinde yakın zamana kadar en çok tercih edilen kitap listesi olduğu varsayımından hareketle bu kitaplara toplumsal cinsiyet rollerinin ne şekilde yansıdığının tespiti amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda 100 Temel Eser metinleri içerisindeki toplumsal cinsiyeti yansıtan ifadeler tespit edilmiştir. Araştırmanın verileri, 100 Temel Eser içerisinde yer alan Türk edebiyatına ait olaya dayalı metinlerden tarama modeli ile elde edilmiştir. Araştırmanın amacına yönelik olarak veriler belirlenen kategoriler çerçevesinde değerlendirilmiş, kategori türlerinden ise ‘kişilere ve aktörlere göre kategoriler’ seçilmiştir. Araştırmanın ana izleği çocuk kitaplarında eril ve dişil cinsiyetin ne şekilde yansıtıldığıdır. Ana izleğe bağlı olarak alt kategoriler; “dişil cinsiyeti aşağılayıcı söylemler, eril cinsiyeti yüceltici söylemler, dişil ve eril cinsiyetin günlük yaşamdaki rolleri” olarak belirlenmiştir. Belirlenen kategorilere ait tüm veriler araştırmaya dâhil edilmiş ve içerik analizi türlerinden frekans analizi ile verilerin sıklık ve yüzdeleri hesaplanmıştır. Hesaplanan sıklık ve yüzdeler tablolarda gösterilmiş ve yorumlanmıştır. İlgili kategorilere ait verilerin tamamına, çalışmanın hacmini artırmaması sebebiyle yer verilmemiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulardan hareketle 100 Temel Eser’de toplumsal cinsiyet rollerinin adalet temelli bir anlayışla sunulmadığı, aksine eril cinsin pek çok konuda dişil cinsten üstün görüldüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Eğitimi , Toplumsal Cinsiyet , Çocuk Edebiyatı , 100 Temel Eser

Kaynakça

Adler, A. (1999). Cinsiyetler arasında işbirliği. İstanbul: Payel Yayıncılık.
Akbalık, E. (2014). Dede Korkut kitabında bir cinsiyet rejimi olarak "erkeklik". Türkbilig, 27, 105-119.
Aktaş, Ş. (2009). Edebî metin ve özellikleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Ensitüsü Dergisi(39), 187-200.
Arı, G. ve Okur, A. (2019). Öğrencilerin ilköğretim 100 temel eseri okuma durumu. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(3), 307-329.
Çolak, G. (2019). Toplumdilbilimi toplumsal cinsiyet ve dil. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık.
Çubukçu, H. ve Sivaslıgil, P. (2007). 7. sınıf İngilizce ders kitaplarında cinsiyet kavramı. Dil Dergisi, 137(7), 7-17.
Dökmen, Z. Y. (2017). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Ecevit, Y. (2012). Aile, kadın ve devlet işlerinin değerlendirilmesinde klasik ve yeni yaklaşımlar. Kadın Araştırmaları Dergisi(1), 9-34.
Fine, C. (2017). Toplumsal cinsiyet yanılsaması. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Giddens, A. (2012). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Göktaş, Ö. (2020). Çocuk oyuncaklarındaki toplumsal cinsiyet olgusu. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2(1), 29-34.
Güder, S. Y., Ay, A., Saray, F., ve Kılıç, İ. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının izledikleri kısa filmlerin toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından incelenmesi: Niloya örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 95-110.
Gümüşoğlu, F. (2016). Ders Kitaplarında Toplumsal cinsiyet 1928'den günümüze. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Gündüz, O. ve Şimşek , T. (2011). Anlama teknikleri 1 uygulamalı okuma eğitimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Kılıç, L. K. ve Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
Millî Eğitim Bakanlığı (2005). İlköğretim için 100 temel eser genelgesi.
Millî Eğitim Bakanlığı (2018). 100 temel eser listesi genelgesi.
Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı.
Moir, A. ve Jessel, D. (2002). Beyin ve cinsiyet erkeksi kadınlar-kadınsı erkekler. İstanbul: Pencere Yayınları.
Özer, D. A., Karataş, Z., & Ergun, Ö. (2019). Analysis of gender roles in primary school (1st to 4th Grade) Turkish textbooks. Eurasian Journal of Educational Research(79), 1-20.
Powell, G. N. ve Greenhaus, J. (2010). Sex, gender and decision at the family. Journal of Management, 36(4), 1011-1039.
Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış"çocuk edebiyatı nedir ne değildir?". Ankara: Kök Yayıncılık.
Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2011). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
Uluocak, Ş. ve Aslan, C. (2011). Kadın bakış açısından toplumsal cinsiyet rolleri. Çanakkale: Çanakkale Kitaplığı Akademi.
Vatandaş, C. (2001). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. İstanbul Journal of Sociological Studies, 35, 29-56.
Yeşil, F. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında cinsiyet ifadeleri ve toplumsal cinsiyet rolleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Araştırmada İncelenen Eserler
Abasıyanık, S. F. (2016). Seçme hikâyeler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Alangu, T. (2017). Keloğlan masalları. Yapı Kredi Yayınları.
Bilbaşar, K. (2011). Yonca kız. Can Sanat Yayınları.
Boyunağa, A. Y. (2017). Yankılı kayalar. Timaş Yayınları.
Burdurlu, İ. Z. (2009). Anılardan öyküler 1. Tudem.
Burdurlu, İ. Z. (2009). Anılardan öyküler 2. Tudem.
Burdurlu, İ. Z. (2016). Ülkemin efsaneleri. Tudem.
Canat, H. N. (2016). Bir küçük Osmancık vardı. Genç Timaş Yayınları.
Cumalı, N. (2016). Uç minik serçem. Cumhuriyet Kitapları.
Çalapala, R. & Çalapala, N. (2017). 87 Oğuz. Bilge Kültür Sanat.
Gültekin, R. N. (2016). Tanrı misafiri. İnkılâp Kitabevi.
Güney, E. C. (2016). Evvel zaman içinde. Nar Yayınları.
Hikmet, N. (2017). Sevdalı bulut. Yapı Kredi Yayınları.
Ilgaz, R. (2017). Halime kaptan. Çınar Yayınları.
Karagöz, H. (2016). Ötleğen kuşu. Boyut Yayıncılık.
Karaosmanoğlu, Y. K. (2014). Hep o şarkı. İletişim Yayınları.
Kemal, O. (2016). İnci'nin maceraları. Everest Yayınları.
Nihal, Ş. (2013). Domaniç dağlarının yolcusu. Timaş Yayınları.
Örs, İ. (2017). Göl çocukları. Nemesis Kitap.
Rasim, A. (2016). Falaka. Can Sanat Yayınları.
Safa, P. (2016). Havaya uçan at. Damla Yayınevi.
Seyda, M. (2017). Gururlu peri. Bilge Kültür Sanat.
Seyfettin, Ö. (2016). Yalnız efe. İnkılâp Kitabevi.
Tansel, O. (2009). Al'lı ile fırfırı masallar (Cilt 1). Elips Kitap.
Tansel, O. (2009). Al'lı ile fırfırı masallar (Cilt 2). Elips Kitap.
Tuğcu, K. (2016). Yer altında bir şehir. Bilge Kültür Sanat.
Tuğcu, K. (t.y.). Kuklacı. Damla Yayınevi.
Uçuk, C. (2017). Gümüş kanat. Bilge Kültür Sanat.
Yesari, M. (2015). Bağrıyanık Ömer. Bige Kültür Sanat.
Yıldız, B. (2016). Arılar ordusu. Özyürek Yayınevi.
Zarifoğlu, C. (2016). Serçekuş. Beyan Yayınları.
Zarifoğlu, C. (2016). Yürekdede ile padişah. Beyan Yayınları.
Zorlutuna, H. N. (2015). Benim küçük dostlarım. Timaş Yayınları.

Toplam 63 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Alan Eğitimleri
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Derya Yücel Çetin 0000-0001-7608-5926 Mediha Mangır 0000-0001-9455-7042
Yayımlanma Tarihi	30 Ocak 2021
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2021 Cilt: 9 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA	Yücel Çetin, D., & Mangır, M. (2021). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Çocuk Kitaplarına Yansıması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(1), 166-187. https://doi.org/10.16916/aded.799604