Türkçe Derslerinde Eleştirel Okuryazarlık

Önder Potur

doi:10.16916/aded.07689

-

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 4, 32 - 49, 28.10.2014

Önder Potur

https://doi.org/10.16916/aded.07689

Cited By: 6

Öz

Understanding of literacy in our education lives showed an improvement including alphabetbased literacy, functional literacy, critical literacy and the new literacy. The aim of critical literacy in this kind of literacy is to educate individuals questioning, generating new and alternative ideas, giving importance to the concept of justice and equality, acting for social life. In some countries, the critical literacy training curriculum provides written and visual text to be questioned and students to think more deeply. Based on the critical literacy training, it is thought that the teaching process aimed giving reading, listening, speaking and writing skills will contribute to the process of education of the language arts. In this work, it is aimed to clarify the place and importance of critical literacy in Turkish lessonswith the guidance of critical literacy, the principles of critical literacy, critical literacy training, the strategy of critical literacy and its questions. In research, these questions are to be sought for: "What is critical literacy?", "How to practice critical literacy training?", "What is the place and importance of critical literacy in Turkish lessons?"

Anahtar Kelimeler

Turkish education , critical pedagogy , literacy , critical literacy , language arts.

Kaynakça

Behrman, E. (2006). Teaching about language, power, and text: A review of classroom practices that support
critical literacy. Journal of Adolescent and Adult Literacy, 49(6), 490–498.
Cervetti, G., Pardales, M. J., Damico, J.S. (2001). "A tale of differences: Comparing the traditions, perspectives,
and educational goals of critical reading and critical literacy." Reading Online 4(9).
Ciardiello, A.V. (2004). Democracy’s young heroes: An instructional model of critical literacy practices. Reading
Teacher, 58, 138-147.
Coffey, H. (2008). Critical literacy. Retrieved May 13, 2009 from http://www.learnnc.org/lp/pages/4437style.
Comber, B. (2001). Critical literacy: Power and pleasure with language in the early years. Australian Journal of
Language and Literacy, 24(3), 168–181.
Critical Literacy Questions. İnternet’ten 18.03.2013’te http:// www. education. tas.gov.au/ curriculum/
standards/ english/ teachers/ critical literacy questions adresinden alınmıştır.
Dal, S. (2012). İlköğretim 5. sınıf Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamaları: Bir Eylem araştırması
(Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Darder, A. (2009). Critical pedagogy: An introduction. The critical pedagogy reader (21'd ed.) (1-20). New York:
Routledge.
Freire, P. (2003). Ezilenlerin pedagojisi (Çev. D. Hattatoğlu, E. Özbek). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Güneş, F. (2000). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ankara: Ocak Yayınları.
Güneş, F. (2013). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi.
Gregory, A. E., Cahill, M. A. (2009). Constructing critical literacy: Self-reflexive ways for curriculum and
pedagogy. Critical literacy: Theories and practices,3(2),Boise Devlet Universitesi, Boise, USA.
Karen D. W., Lina S., Patricia W. (2006). Empowering adolescentst through critical literacy. Research into
Practice: Middle School Journal, January, 55-59.
Kırkkılıç, A., Akyol, H. (Ed.) (2013). İlköğretimde Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem A
Kurnaz, A. (2011). Eleştirel düşünme öğretimi etkinlikleri. Konya: Eğitim Akademi.
Luke, A. (2004). Foreward, in McLaughlin, M. and Devoogd, G. (2004). Critical Literacy: Enhancing Students
Comprehension of Text. New York, Scholastic.
McLaren, P. (2011). Okullarda yaşam eleştirel pedagojiye giriş (Çev. M. Y. Eryaman, H. Arslan). Ankara: Anı
Yayıncılık.
McLaughlin, M., Devoogd, G. L. (2004a) Critical literacy as comprehension: Expanding readerresponse. New
York: Journal of Adolescent Adult Literacy, 48-1.
McLaughlin, M., DeVoogd,G.L.(2004b). Critical literacy enhancing students comprehensionof text. NewYork:
Published by Scholastic Inc.
Ministry of Education of Ontario (2006). Literacy for learning - The report of the expert panel on literacy in
grades 4 to 6. Ontario: Ministry of Education.
Ministry of Education of Ontario (2008). A guide to effective literacy instruction grades 4 to 6. Ontario: Ministry
of Education.
Nuhoğlu, M. M. (2007). Türkçe öğretimi etkinlikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Nuhoğlu, M. M., Gökkaya H. (2006). Türkçe öğretimi uygulamaları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Önal, İ. (2010). Tarihsel değişim sürecinde yaşam boyu öğrenme ve okuryazarlık: Türkiye deneyimi. Bilgi
Dünyası, 11(1), Ankara.
Öz, M. F. (2003). Uygulamalı Türkçe öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Özdemir, O. (2008). Eleştirel düşünme. İstanbul: Kriter Yayınları.
Özensoy, A. U. (2012). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş Sosyal Bilgiler dersiyle ilgili öğrenci görüşleri. OMÜ
Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 187-202.
Robinson, E., Robinson, S. (2003). What does it mean? Discourse, text, culture: A introduction. Sydney: McGraw-
Hill.
Rousseau, J.J. (2011). Emile ya da çocuk eğitimi üzerine (Çev. M. Baştürk, Y. Kızılçim). Ankara: Kilit Yayınları.
Peters, M. (2005). Critical pedagogy and the future of critical theory. Critical theory and critical pedagogy today.
(Ilan Gur-Ze’ev (Ed.), Studies in Education. University of Haifa, Israel.
Peterson, R. E. (2009). Teaching how to read the world and change it: Critical pedagogy in the intermediate
grades. The critical pedagogy reader (2 ed.) (305-323). New York: Routledge.
Potur, Ö. (2014). Ortaokul Türkçe Derslerinde Eleştirel Okuryazarlık Eğitimi (Yayınlanmamış doktora tezi).
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
Sever, S., Kaya, Z. ve Aslan, C. (2006). Etkinliklerle Türkçe öğretimi. İstanbul: Morpa Kültür
Shor, I. (1999). What is critical literacy. Journal of Pedagogy, Pluralism & Practice. Cambridge, Massachusetts:
Lesley College.
Simpson, A. (1996). Critical questions: Whose questions? The Reading Teacher, 50, 118 - 127.
Swedeen, S. T. (2011). First steps in critical literacy. Degree of Master of Education Professiollal Development.
University of Wisconsin-la Crosse.
Tazebay, A., Çelenk, S. (Ed.) (2008). Türkçe öğretimi ilke-yöntem-teknikler. Ankara: Maya Akademi.
Tüzel, S. (2010). Görsel okuryazarlık. Tübar, 27, 691-705.
Tüzel, S. (2012). İlköğretim ikinci kademe Türkçe derslerinde medya okuryazarlığı eğitimi: Bir eylem araştırması
(Yayınlanmamış doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
Vasquez, V. (2004). Negotiating critical literacies with young children. Mahway, N.J. : Lawrence Erlbaum.
Yıldırım, A. (2011). Eleştirel pedagoji. Ankara: Anı Yayıncılık.
Yıldız, C., Okur, A., Arı, G., Yılmaz, Y. (2010). Kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.

Türkçe Derslerinde Eleştirel Okuryazarlık

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 4, 32 - 49, 28.10.2014

Önder Potur

https://doi.org/10.16916/aded.07689

Cited By: 6

Öz

Eğitim hayatımızda okuryazarlık anlayışı alfabeye dayalı okuryazarlık, işlevsel okuryazarlık, eleştirel okuryazarlık ve yeni okuryazarlıklar olmak üzere bir gelişim göstermiştir. Bu okuryazarlık çeşitlerinden eleştirel okuryazarlık eğitiminin amacı sorgulayan, yeni ve alternatif fikirler üreten, adalet ve eşitlik kavramlarını önemseyen, sosyal hayata yönelik harekete geçen bireyler yetiştirmektir. Bazı ülkelerin ders müfredatlarında yer alan eleştirel okuryazarlık eğitimi yazılı ve görsel metnin sorgulanmasını ve öğrencinin daha derin düşünmesini sağlamaktadır. Eleştirel okuryazarlık eğitiminden hareketle okuma, dinleme, konuşma ve yazma becerilerini kazandırmayı amaçlayan bir öğretim sürecinin ana dili eğitimimize katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada eleştirel okuryazarlık ve ilkeleri, eğitimi, , strateji ve sorularının rehberliğinde eleştirel okuryazarlığın Türkçe derslerindeki yeri ve öneminin açıklanması amaçlanmıştır. Araştırmada “Eleştirel okuryazarlık nedir?”, “Eleştirel okuryazarlık eğitimi nasıl yapılır?”, “Eleştirel okuryazarlığın Türkçe derslerindeki yeri ve önemi nedir?” sorularına cevap aranmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi , eleştirel pedagoji , okuryazarlık , eleştirel okuryazarlık , dil becerileri.

Kaynakça

Behrman, E. (2006). Teaching about language, power, and text: A review of classroom practices that support
critical literacy. Journal of Adolescent and Adult Literacy, 49(6), 490–498.
Cervetti, G., Pardales, M. J., Damico, J.S. (2001). "A tale of differences: Comparing the traditions, perspectives,
and educational goals of critical reading and critical literacy." Reading Online 4(9).
Ciardiello, A.V. (2004). Democracy’s young heroes: An instructional model of critical literacy practices. Reading
Teacher, 58, 138-147.
Coffey, H. (2008). Critical literacy. Retrieved May 13, 2009 from http://www.learnnc.org/lp/pages/4437style.
Comber, B. (2001). Critical literacy: Power and pleasure with language in the early years. Australian Journal of
Language and Literacy, 24(3), 168–181.
Critical Literacy Questions. İnternet’ten 18.03.2013’te http:// www. education. tas.gov.au/ curriculum/
standards/ english/ teachers/ critical literacy questions adresinden alınmıştır.
Dal, S. (2012). İlköğretim 5. sınıf Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamaları: Bir Eylem araştırması
(Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Darder, A. (2009). Critical pedagogy: An introduction. The critical pedagogy reader (21'd ed.) (1-20). New York:
Routledge.
Freire, P. (2003). Ezilenlerin pedagojisi (Çev. D. Hattatoğlu, E. Özbek). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Güneş, F. (2000). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ankara: Ocak Yayınları.
Güneş, F. (2013). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi.
Gregory, A. E., Cahill, M. A. (2009). Constructing critical literacy: Self-reflexive ways for curriculum and
pedagogy. Critical literacy: Theories and practices,3(2),Boise Devlet Universitesi, Boise, USA.
Karen D. W., Lina S., Patricia W. (2006). Empowering adolescentst through critical literacy. Research into
Practice: Middle School Journal, January, 55-59.
Kırkkılıç, A., Akyol, H. (Ed.) (2013). İlköğretimde Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem A
Kurnaz, A. (2011). Eleştirel düşünme öğretimi etkinlikleri. Konya: Eğitim Akademi.
Luke, A. (2004). Foreward, in McLaughlin, M. and Devoogd, G. (2004). Critical Literacy: Enhancing Students
Comprehension of Text. New York, Scholastic.
McLaren, P. (2011). Okullarda yaşam eleştirel pedagojiye giriş (Çev. M. Y. Eryaman, H. Arslan). Ankara: Anı
Yayıncılık.
McLaughlin, M., Devoogd, G. L. (2004a) Critical literacy as comprehension: Expanding readerresponse. New
York: Journal of Adolescent Adult Literacy, 48-1.
McLaughlin, M., DeVoogd,G.L.(2004b). Critical literacy enhancing students comprehensionof text. NewYork:
Published by Scholastic Inc.
Ministry of Education of Ontario (2006). Literacy for learning - The report of the expert panel on literacy in
grades 4 to 6. Ontario: Ministry of Education.
Ministry of Education of Ontario (2008). A guide to effective literacy instruction grades 4 to 6. Ontario: Ministry
of Education.
Nuhoğlu, M. M. (2007). Türkçe öğretimi etkinlikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Nuhoğlu, M. M., Gökkaya H. (2006). Türkçe öğretimi uygulamaları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Önal, İ. (2010). Tarihsel değişim sürecinde yaşam boyu öğrenme ve okuryazarlık: Türkiye deneyimi. Bilgi
Dünyası, 11(1), Ankara.
Öz, M. F. (2003). Uygulamalı Türkçe öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Özdemir, O. (2008). Eleştirel düşünme. İstanbul: Kriter Yayınları.
Özensoy, A. U. (2012). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş Sosyal Bilgiler dersiyle ilgili öğrenci görüşleri. OMÜ
Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 187-202.
Robinson, E., Robinson, S. (2003). What does it mean? Discourse, text, culture: A introduction. Sydney: McGraw-
Hill.
Rousseau, J.J. (2011). Emile ya da çocuk eğitimi üzerine (Çev. M. Baştürk, Y. Kızılçim). Ankara: Kilit Yayınları.
Peters, M. (2005). Critical pedagogy and the future of critical theory. Critical theory and critical pedagogy today.
(Ilan Gur-Ze’ev (Ed.), Studies in Education. University of Haifa, Israel.
Peterson, R. E. (2009). Teaching how to read the world and change it: Critical pedagogy in the intermediate
grades. The critical pedagogy reader (2 ed.) (305-323). New York: Routledge.
Potur, Ö. (2014). Ortaokul Türkçe Derslerinde Eleştirel Okuryazarlık Eğitimi (Yayınlanmamış doktora tezi).
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
Sever, S., Kaya, Z. ve Aslan, C. (2006). Etkinliklerle Türkçe öğretimi. İstanbul: Morpa Kültür
Shor, I. (1999). What is critical literacy. Journal of Pedagogy, Pluralism & Practice. Cambridge, Massachusetts:
Lesley College.
Simpson, A. (1996). Critical questions: Whose questions? The Reading Teacher, 50, 118 - 127.
Swedeen, S. T. (2011). First steps in critical literacy. Degree of Master of Education Professiollal Development.
University of Wisconsin-la Crosse.
Tazebay, A., Çelenk, S. (Ed.) (2008). Türkçe öğretimi ilke-yöntem-teknikler. Ankara: Maya Akademi.
Tüzel, S. (2010). Görsel okuryazarlık. Tübar, 27, 691-705.
Tüzel, S. (2012). İlköğretim ikinci kademe Türkçe derslerinde medya okuryazarlığı eğitimi: Bir eylem araştırması
(Yayınlanmamış doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
Vasquez, V. (2004). Negotiating critical literacies with young children. Mahway, N.J. : Lawrence Erlbaum.
Yıldırım, A. (2011). Eleştirel pedagoji. Ankara: Anı Yayıncılık.
Yıldız, C., Okur, A., Arı, G., Yılmaz, Y. (2010). Kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.