Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi

Öz

Çalışmada, Sovyet Kazakistan’da Yesevilik ve işanizm dahil olmak üzere devletin tasavvuf ile ilgili olarak konumu incelemektedir. Çalışmanın amacı da ağırlıklı olarak Kazakistan’ın güney bölgesinde yaşayan işan ve kojaların ve onların neslinin Sovyet döneminde karşılaştığı zorluklar ve siyasi baskılardan bahsetmek ve analiz etmektir. Araştırmada olabildiğince arşiv belgeleri, işan ve kojaların çocuklarıyla yapılan mülakatların ses kayıtları ve hatıralar gibi birinci el kaynaklara, onların yetersiz kaldığı noktalarda ise ikinci el kaynaklara başvurulmuştur. Genel olarak, Sovyetler, halkın geleneksel İslam’ı olarak görülebilecek Yeseviliğe ve işanizme karşı sert bir tavır sergilemiştir. Devletin işan ve kojalara yönelik ateist tavrı hiçbir zaman değişmese de siyasi nedenlerle devletin din politikasının sürekli değişmiş olduğu da söylenebilir. Genel olarak, Sovyet döneminde Yesevilik ve işanizme yönelik doğrudan fiili saldırı iki kez gerçekleşmiştir. Diğer dönemlerinde de tasavvufa karşı sürekli saldırı ve propagandalar yapılsa da, söylenen iki dönemdeki gibi işanlara ve kojalara yönelik kitlesel baskının o kadar sert olmadığı söylenebilir. Bolşeviklerin tasavvufu ortadan kaldırmayı amaçlamasının ana nedeni, tasavvufun ateist bir toplum oluşmasına engel teşkil etmesi olmuştur. Yesevilik ve işanizm dahil olmak üzere İslam, halkın sadece bir inanç meselesi değil, aynı zamanda bir kültür meselesi idi. Çünkü tasavvuf gelenekleri halkın örf ve adetleri ve gelenekleri ile bağlantılı olmuştur. Bu sebeple bolşevikler, halkın sufi geleneklerini yok etmeden dinin yok edilemeyeceğini anlamıştır. Bu şekilde devlet Yesevilik ve işanizme çeşitli yönlerden saldırı yaparak ona büyük zararlar vermiştir. Çalışmada bu faaliyetin Sovyet Kazakistan’da nasıl uygulandığı sistematik ve kronolojik olarak anlatılarak bolşeviklerin bu yöndeki faaliyetleriyle o nihai amaçlara ulaşıp ulaşamadığından bahsedilmiştir.