Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature

Öz

Dillerde yaşayan birçok kelime, milletlerin yaşadıkları bölgelerden ve yaşayış tarzlarından fazlasıyla etkilenmektedir. Karasal bir iklimde yaşayan milletler, geçimlerini daha çok tarım ve hayvancılıkla sağladıkları için bu hayat tarzını, kullandıkları kelimelere yansıtmışlardır. Türkler, yaşadıkları coğrafyalarda tarım ve hayvancılıkla uğraştıklarından at, koyun, keçi, deve, inek ve öküz gibi hayvan isimlerin dilimizde sıkça kullanılmaktadır. Dilimizdeki hayvan isimleri sadece hayvan isimleri olarak kalmamış, insan ve hayvanlardaki benzer özellikler dikkate alınarak atasözleri ve deyimlerde kullanılmıştır. Dilimizin en önemli söz varlığı olan atasözleri ve deyimlerde hayvan isimlerinin yer alması, farklı anlamları ilgi çekici şekilde ifade etmemizi sağlamıştır.

Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici sözlere atasözü denir. İnsanlar günlük yaşamda kendilerini daha iyi ifade edebilmek amacıyla sık sık deyim ve atasözlerinden yararlanır. Atasözleri toplumun yüzyıllar boyunca geçirdiği gözlem ve denemelerden, ortak düşünce, tutum ve davranışlarıyla dünya görüşünden oluşan, genel kural niteliğindeki kısa, özlü, kalıplaşmış sözlerdir. Bir milletin hayat tarzını, doğaya, olaylara bakış açısını, derin tarihi kültürünü yansıtan, yazı dilinden ziyade konuşma dili vasıtasıyla kuşaktan kuşağa, bölgeden bölgeye aktarılan, tarihi süreç içinde dilin en az değişime uğrayan öğelerindendir.

Kırgız Türkçesinde hayvan adlarıyla kurulan atasözleri ve bunların Türk dünyası atasözleriyle ilgili ortaklıklarını inceleyeceğimiz bu çalışma, Kırgız Türkçesinde hayvan adlarından yararlanılarak kurulmuş atasözlerinin dil kültür ilişkisi dikkate alınarak tespiti ve tasnifinden oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Atasözü, Kırgız atasözü, hayvan adları