Öz
The first quarter of the 19th century represents an important period that involved great changes in the political arena regarding the Russian Turks. The 1905 Russian Revolution was the main reason for the revival of an inexperienced reformist generation in this field. The political movements that started right before the Revolution gained momentum with the declaration of the October 17 Manifesto and continued until the October Revolution. Tsar Nicholas II’s decision to open the Duma prompted Russian Turks, who had been oppressed for centuries regarding political, religious, and national fields and were accepted as second-class citizens by the administration, to express their need for a constitutional order. Thus, the Jadid intellectuals in the political field directed Russian Turks through the magazines and newspapers they published by taking advantage of the freedom of press. With the alliances Russian Turks formed and the meetings they held, they raised their society’s awareness in the political arena, and they prepared with great hope for the Dumas period in Tsarist Russia. However, the closure of the First Duma by the tsar’s edict before being able to meet their expectations led to a break in the Russian Turks view of the future of the Duma and constitutional order in Russia. Opinions were expressed in press organs about the First Duma’s closure and what constitutional administration meant for the Russian Turks, with the tsar and the government being directly criticized. This study aims to answer how Russian Turks had reacted to the closure of the First Duma through the Idel-Ural periodicals and reveal what the constitutional government meant for Russian Turks.
Anahtar Kelimeler
Idel-Ural press Russian Turks Russian Muslims First State Duma 1905 Russian Revolution
Proje Numarası
YOK
Kaynakça
- Acar, Kezban. “1905 Rus Devrimi’nin Genel Bir Değerlendirmesi”, Divan 13/ 24 (2008):79-98. google scholar
- Acar, Kezban. Ortaçağ’dan Sovyet Devrimi’ne Rusya. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014. google scholar
- Alp, Alper. Kazan Tatarları’nın Siyasî Konum vee Yönelişleri (1905-1916), (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, 2010. google scholar
- Arif, “İndi Ni İşlerge”, Kazan Muhbiri, 116 (1906): 2. google scholar
- Bigiyev, Musa. Rusya Müslümanları İttifakının Programı. Petersburg: Tipografiya K. S. Antakolskavo, 1906. google scholar
- Bigiyev, Musa. Umum Rusya Müslümanlarının 3. Resmî Nedveleri. Kazan: Bratya Karimovı, 1906. google scholar
- Carullah, Musa. Islahat Esasları. Petrograd: M. A. Maksutova Matbaası, 1915. google scholar
- Çingiz, “Duma Nik İşli Almadı”, Tan Yıldızı 17 (1906): 1-2. google scholar
- Devlet, Nadir. Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014. google scholar
- Gündoğdu, Abdullah. “İki Devrim Arasında Rusya’da Siyasi Katılım ve Türkler”, (XVI. Türk Tarih Kongresi Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, (2015):1-32. google scholar
- İsimsiz “Kazan 13. İyul”, Tan Yıldızı, 16 (1906) 1. google scholar
- İsimsiz, “24 Sentiyabır Şehr-i Kazan”, Yıldız 39 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Biznin Tatar Deputatları Nişliler İken?”, Tan Yıldızı 16 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Duma Azaları Niçliler? Kaya Kittiler?” Vakit 51 (1906): 2. google scholar
- İsimsiz, “Duma Kapandı, Dünya Kapandığı Yuk,” Ülfet 31 (1906): 2-3. google scholar
- İsimsiz, “Duma Niçin Taratıldı”, Vakit, 51 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Duma Nik Taratıldı”, Kazan Muhbiri 116 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Duma Taratıldı”, Kazan Muhbiri, 114 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Duma Taratıldı”, Musulmanskıi Mir 16 (1906) 3. google scholar
- İsimsiz, “Gasudasrtvennıy Duma Niçin Taratıldı?” Vakit, 51 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “I. Duma Azalarının Hükmü”, Vakit 259 (1907): 2. google scholar
- İsimsiz, “Kazan 23 İyul”, Tan Yıldızı 20 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Kazan 9 İyul”, Kazan Muhbiri 114 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Nişlerge Kirek”, Vakit 52 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Orenburg İyul 18”, Vakit 50 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Orenburg İyul 29”, Vakit 55 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Padişahtan Manifest”, Kazan Muhbiri 114 (1906): 2,3. google scholar
- İsimsiz, “Şehr-i Kazan”, Yıldız 36 (1906) 1. google scholar
- İsimsiz, “Tançlık”, Vakit, 56 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Ufa 12 İyul”, Musulmanskıi Mir 17 (1906): 1-2. google scholar
- İsimsiz, “Ufa 20 İyul”, Musulmanskıi Mir 18 (1906): 1-2. google scholar
- İsimsiz, “Ufa 3 Avgust”, Musulmanskıi Mir 20 (1906): 1-2. google scholar
- İsimsiz, “Vakit Yite”, Vakit 55 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Yeni Duma” Vakit 52 (1906): 1. google scholar
- İşçi, Onur, Onur Önol. Rusya İmparatorluğu’nun Çöküşü: Harp Yahut İhtilal. İstanbul: Kronik Kitap, 2019. google scholar
- Kurat, Akdes Nimet. “Kazan Türklerinin “Medeni Uyanış” Devri.” Makaleler, cilt 3 içinde, haz. Nihat Yazılıtaş, Ahmet Vurgun, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015. google scholar
- L., “Vıborg Hitabnamesi ve Müslüman Deputatlar”, Vakit, 259 (1907): 2. google scholar
- Mansurov, Gasım. Birinçi Rivalutsiya Yıllarında Tatarlar. Meskev: SSSR Halklarının Üzek Neşriyatı, 1926. google scholar
- Meyer, James H. İmparatorluklar Arası Türkler (1856-1914). çev. Renan Akman, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2021. google scholar
- Özsoy, Emre. Stalin’in Darağacında Bir Tatar Aydının Portresi Muhammed Fatih Kerimî ve Ceditçilik Hareketi. İstanbul: Selenge Yayınları, 2023. google scholar
- Rorlich, Azade-Ayşe. Volga Tatarları. çev. Mehmet Süreyya Er, İstanbul: İletişim Yayınları, 2000. google scholar
- Türkoğlu, İsmail. “Abdürreşid İbrahim (1857-1944)” XIX. Yüzyıldan Günümüze Çağdaş İslam Düşünürleri içinde, ed. Kemal Sözen, Ali Kürşad Turgut, Sabri Yılmaz, İstanbul: Divan Kitap, 2017. google scholar
- Usal, M. F. Duma’da Müslüman Diputatlar hem Alarnın Kılgan İşleri. Kazan: Lito-Tipografiya İ. N. Haritonova, 1909. google scholar
- Yanuc, “Bulgan Dumanı Taratup, II. Dumanı Ciyu”, Kazan Muhbiri 119 (1906): 1. google scholar
- Yanuç, “İrek İçin Tarışurga”, Kazan Muhbiri 117 (1906): 1. google scholar
Öz
On dokuzuncu yüzyılın ilk çeyreği, Rusya Türkleri adına siyasi alanda büyük değişimleri barındıran önemli bir zaman dilimini ifade etmektedir. Geçmişe nazaran tecrübesiz ve yenilikçi bir kuşağın bu alanda göstermiş olduğu canlanmada 1905 Rus Devrimi temel nedeni oluşturdu. Devrimin hemen öncesinde başlayan siyasi hareketlilikler, 17 Ekim Manifestosu’nun ilanıyla ivme kazanarak Ekim Devrimi’ne kadar devam etti. Çar II. Nikolay’ın, Duma’nın açılacağı yönündeki kararı, yüzyıllardır siyasi, dinî ve millî alanlarda baskılar gören, idare tarafından ikinci sınıf vatandaş olarak kabul edilen Rusya Türklerini, tam teşekküllü olmasa da hızlı bir şekilde siyasi faaliyetlere yöneltti. Matbuat serbestliğinden de faydalanarak çıkardıkları dergi ve gazeteler aracılığıyla, Rusya Türklerini yönlendiren Ceditçi aydınlar, siyasi alanın da liderleri olarak anayasal düzene olan ihtiyaçlarını dile getirdiler. Kurdukları ittifaklar ve yaptıkları toplantılarla toplumlarını siyasi alanda bilinçlendirdiler ve büyük bir umutla Çarlık Rusya’da Dumalar dönemine hazırladılar. Bununla birlikte Birinci Duma’nın beklentileri karşılayamadan çarın fermanıyla kapatılması, Rusya Türklerinin İkinci Duma’ya ve Rusya’daki anayasal düzene olan bakışlarında kırılmalara yol açtı. Matbuat organlarında Duma’nın kapatılması ve anayasal yönetimin Rusya Türkleri için ne anlama geldiği konusunda görüşler bildirildi, çar ve hükümet doğrudan eleştirildi. Bu çalışmada; Rusya Türklerinin Birinci Duma’nın kapatılmasına yönelik tepkilerinin ne olduğu sorusunun İdil-Ural süreli yayınları üzerinden cevaplandırılmasına ve Rusya Türkleri için anayasal yönetimin ne anlama geldiğinin ortaya konulmasına çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
İdil-Ural Matbuatı Rusya Türkleri Rusya Müslümanları Birinci Duma 1905 Rus Devrimi
Destekleyen Kurum
YOK
Proje Numarası
YOK
Teşekkür
YOK
Kaynakça
- Acar, Kezban. “1905 Rus Devrimi’nin Genel Bir Değerlendirmesi”, Divan 13/ 24 (2008):79-98. google scholar
- Acar, Kezban. Ortaçağ’dan Sovyet Devrimi’ne Rusya. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014. google scholar
- Alp, Alper. Kazan Tatarları’nın Siyasî Konum vee Yönelişleri (1905-1916), (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, 2010. google scholar
- Arif, “İndi Ni İşlerge”, Kazan Muhbiri, 116 (1906): 2. google scholar
- Bigiyev, Musa. Rusya Müslümanları İttifakının Programı. Petersburg: Tipografiya K. S. Antakolskavo, 1906. google scholar
- Bigiyev, Musa. Umum Rusya Müslümanlarının 3. Resmî Nedveleri. Kazan: Bratya Karimovı, 1906. google scholar
- Carullah, Musa. Islahat Esasları. Petrograd: M. A. Maksutova Matbaası, 1915. google scholar
- Çingiz, “Duma Nik İşli Almadı”, Tan Yıldızı 17 (1906): 1-2. google scholar
- Devlet, Nadir. Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014. google scholar
- Gündoğdu, Abdullah. “İki Devrim Arasında Rusya’da Siyasi Katılım ve Türkler”, (XVI. Türk Tarih Kongresi Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, (2015):1-32. google scholar
- İsimsiz “Kazan 13. İyul”, Tan Yıldızı, 16 (1906) 1. google scholar
- İsimsiz, “24 Sentiyabır Şehr-i Kazan”, Yıldız 39 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Biznin Tatar Deputatları Nişliler İken?”, Tan Yıldızı 16 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Duma Azaları Niçliler? Kaya Kittiler?” Vakit 51 (1906): 2. google scholar
- İsimsiz, “Duma Kapandı, Dünya Kapandığı Yuk,” Ülfet 31 (1906): 2-3. google scholar
- İsimsiz, “Duma Niçin Taratıldı”, Vakit, 51 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Duma Nik Taratıldı”, Kazan Muhbiri 116 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Duma Taratıldı”, Kazan Muhbiri, 114 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Duma Taratıldı”, Musulmanskıi Mir 16 (1906) 3. google scholar
- İsimsiz, “Gasudasrtvennıy Duma Niçin Taratıldı?” Vakit, 51 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “I. Duma Azalarının Hükmü”, Vakit 259 (1907): 2. google scholar
- İsimsiz, “Kazan 23 İyul”, Tan Yıldızı 20 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Kazan 9 İyul”, Kazan Muhbiri 114 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Nişlerge Kirek”, Vakit 52 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Orenburg İyul 18”, Vakit 50 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Orenburg İyul 29”, Vakit 55 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Padişahtan Manifest”, Kazan Muhbiri 114 (1906): 2,3. google scholar
- İsimsiz, “Şehr-i Kazan”, Yıldız 36 (1906) 1. google scholar
- İsimsiz, “Tançlık”, Vakit, 56 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Ufa 12 İyul”, Musulmanskıi Mir 17 (1906): 1-2. google scholar
- İsimsiz, “Ufa 20 İyul”, Musulmanskıi Mir 18 (1906): 1-2. google scholar
- İsimsiz, “Ufa 3 Avgust”, Musulmanskıi Mir 20 (1906): 1-2. google scholar
- İsimsiz, “Vakit Yite”, Vakit 55 (1906): 1. google scholar
- İsimsiz, “Yeni Duma” Vakit 52 (1906): 1. google scholar
- İşçi, Onur, Onur Önol. Rusya İmparatorluğu’nun Çöküşü: Harp Yahut İhtilal. İstanbul: Kronik Kitap, 2019. google scholar
- Kurat, Akdes Nimet. “Kazan Türklerinin “Medeni Uyanış” Devri.” Makaleler, cilt 3 içinde, haz. Nihat Yazılıtaş, Ahmet Vurgun, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015. google scholar
- L., “Vıborg Hitabnamesi ve Müslüman Deputatlar”, Vakit, 259 (1907): 2. google scholar
- Mansurov, Gasım. Birinçi Rivalutsiya Yıllarında Tatarlar. Meskev: SSSR Halklarının Üzek Neşriyatı, 1926. google scholar
- Meyer, James H. İmparatorluklar Arası Türkler (1856-1914). çev. Renan Akman, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2021. google scholar
- Özsoy, Emre. Stalin’in Darağacında Bir Tatar Aydının Portresi Muhammed Fatih Kerimî ve Ceditçilik Hareketi. İstanbul: Selenge Yayınları, 2023. google scholar
- Rorlich, Azade-Ayşe. Volga Tatarları. çev. Mehmet Süreyya Er, İstanbul: İletişim Yayınları, 2000. google scholar
- Türkoğlu, İsmail. “Abdürreşid İbrahim (1857-1944)” XIX. Yüzyıldan Günümüze Çağdaş İslam Düşünürleri içinde, ed. Kemal Sözen, Ali Kürşad Turgut, Sabri Yılmaz, İstanbul: Divan Kitap, 2017. google scholar
- Usal, M. F. Duma’da Müslüman Diputatlar hem Alarnın Kılgan İşleri. Kazan: Lito-Tipografiya İ. N. Haritonova, 1909. google scholar
- Yanuc, “Bulgan Dumanı Taratup, II. Dumanı Ciyu”, Kazan Muhbiri 119 (1906): 1. google scholar
- Yanuç, “İrek İçin Tarışurga”, Kazan Muhbiri 117 (1906): 1. google scholar
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Edebi Çalışmalar (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | YOK |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 33 Sayı: 2 |
