Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi

Öz

20.
Yüzyılın ikinci yarısından sonra dünyada, ekonomik, kültürel ve sosyal
dönüşümler, yüzyılın ilk yıllarına oranla daha hızlı ve karmaşık bir şekil
almıştır. Yeni araştırma alanları ortaya çıkmış, bilimler kendi içlerinde
bölünmeler yaşamıştır. Aşağı yukarı yirmişer yıllık ömre sahip dönemler halinde
toplumsal hayata baskın biçimde etki eden farklı ve beklenmedik faktörler ortaya
çıkmaktadır.Bunlar, sosyal ilişkileri, siyasal yönelişleri, gündelik hayat
alışkanlıklarını, ötekine yahut kendine, geçmişe yahut bugüne ve geleceğe
bakışı, arz-talep dengelerini vb altüst etmekte, yeniden biçimlendirmekte ve
aşağı yukarı yirmi yıl sonra bir başka faktörün ortaya çıkışıyla bu süreç, bir
başka düzlemde  fakat aynı zorlayıcılıkla
yeniden başlamaktadır. Yeni dönemin eskisiyle arasındaki farklılıklar, eski
dönemin karakteristiklerinin netlikle ortaya konulmasını kolaylaştırmakta,
dolayısıyla “eskiyen yirmi yıllık dönemi tanımlamak” retrospektif bir bakışın
sonunda adeta kendiliğinden mümkün olmaktadır. Bu tür kaotik dönemlerin
adlandırılmasında tarihsel perspektifin kaçınılmaz oluşuna karşın, küreselleşme
hakkında en az konuşanlar tarihçilerdir. Sosyologların, uluslararası siyaset
uzmanlarının, uluslararası pazar stratejistlerinin, ekonomistlerin,
borsacıların, reklamcıların, siyasetçilerin şaşırtıcı bir özgüvenle hakkında
konuştukları küreselleşme karşısında, tarihçilerin, “yabancı gibi” davranmakta
oldukları gözlenebilir. Esasında, küreselleşme nasıl tanımlanırsa tanımlansın,
“bambaşka ve yepyeni” bir olgu değildir. Yalnızca iletişim hız kazanmış,
etkileşimin kaçınılmazlığı kabul edilmiş, “ötekiler” görünür olmuş, üretim ve
tüketim araçları hem güçlenmiş hem de siyasal otoriteden bağımsızlaşmış, dünya
kaynaklarının paylaşımı daha büyük düşmanlıklar doğurur olmuş, temel hak ve
özgürlükler daha çok öne çıkmasına karşın daha çok çiğnenir olmuştur. Bu
durumda Türk tarihçiliğinin küreselleşme olgusuna kendine özgü bir bakış
açısıyla bakabilmesi beklenmektedir. Ancak bu bakışı engelleyen bazı zihniyet
sorunları bulunmaktadır. Bu çalışmada, sözkonusu zihniyet sorunları, üç alt
başlık altında ele alınmıştır. Bu başlıklar Türk tarihçiliğinde, “belli
olayların nedenlerinin, kişilerin tutum yada kişilikleriyle sınırlı tutulması”,
“Olguları yüksek nedenlerle açıklama çabası” ve “aşırı basitleştirme” olarak
ele alınmıştır.