Öz
In recent years, scientific studies on the structure and functioning of the terms
discourse and text have gained momentum, and different approaches have been
proposed. The multifaceted nature of the terms discourse and text sometimes
leads to confusion, to the extent that in academic studies, these concepts are
occasionally used interchangeably. It is important to elimination of uncertainty in
scientific studies, in which respect the concepts of discourse and text, defined by
different disciplines such as linguistics, textlinguistics, communicative linguistics,
semantics, ethnology, pragmatics, philosophy, psychology, sociology, form
similarity or difference. Although discourse research is rooted in the West, Russian
studies are increasing day by day. Studies conducted through the Moscow School
(V. I. Tyupa), which defines discourse as a communicative phenomenon, and the
Volgograd School (N. D. Arutyunova), which sees discourse as a coherent text
with extra-linguistic, pragmatic, sociocultural, psychological, etc. factors, give
direction to discourse research. In this context, the theoretical definitions of the
concepts of discourse and text made by Russian linguists in the light of Russian
linguistic research, the points where the two terms are used interchangeably, their
scope and limitations are discussed comparatively. The aim of the study is to
bring the schools, linguists and the theories developed by Russian linguists on the
discourse field to the Turkish literature and to reveal the communicative aspect of
the concepts of discourse and text with Russian text examples. In the study, using
the qualitative research method, resources on discourse in Russia were provided
and a comparative analysis of academic studies was carried out.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akimova, E. N. (2016). Lingvistika teksta v diahronii i sinhronii. Vestnik Volgogradskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Vol. 15, No. 2, 7-17. https://www.proquest.com/openview/91d59de427b1f0
- 527714660f9c7e0303/1?pq-origsite=gscholar&cbl=2049707 (Erişim tarihi: 18.07.2023)Arutyunova, N. D. (1990). Diskurs. LES.
- Bajenova, Ye. İ. (2018). Diskurs kak obyekt lingvistiçeskogo issledovaniya: printsipı postroyeniya diskursivnıh obrazovaniy, analiz strukturno-semantiçeskih i grammatiçeskih svyazey v diskurse.Obşçeye i prikladnoye yazıkoznaniye, № 3 (63), 23-30. https://cyberleninka.ru/article/n/diskurs-kak-obekt-lingvisticheskogo-issledovaniya-printsipy-postroeniya-diskursivnyh-obrazovaniy-analiz-strukturno-semanticheskih-i (Erişim tarihi: 15.06.2023)
- Bezrukov, A. N. (2015). Differentsiatsiya teksta i diskursa s pozitsii sovremennoy lingvistiçeskoy teorii. Obşçiye voprosı izuçeniya tekstov i diskursov, 8-19. https://istina.msu.ru/publications/article/19670459/ (Erişim tarihi: 05.03.2023)
- Borbotko, V. G. (1981). Elementı teorii diskursa. Uçebnoye posobiye. ÇİGU.
- Figurovskiy, İ. A. (1974). Osnovnıye napravleniya v issledovaniyah sintaksisa svyaznogo teksta. Lingvistika teksta. Materialı nauçnoy konf. Ç. II. M.: MGPİİYA im. M. Toreza. 108-115.
- Galperin, İ. R. (1981). Tekst kak obyekt lingvistiçeskogo issledovaniya. Nauka.
- Gerşanova, A. F. (2018). O roli diskursivnıh yedinits v formirovanii kommunikativnoy kompetentsiipri obuçenii russkomu yazıku kak inostrannomu. Cross- Cultural Studies: Education and Science (CCS&ES), Volume 3, Issue III, 254-259.
- Gorbaçev, V. Ye. (2003). İssledovaniye diskursa v kontekste obuçeniya leksike. Vestnik TGU, vıpusk 3(31), 47-55.
- Gökmen, S., ve Çağlayan dilber, N., (2011). Türkçe derslerinde söz edimlerin öğretimi üzerine bir değerlendirme. Dil Dergisi, Sayı: 154, 44-60.
- Günay, D. (2007). Metin bilgisi. Multilingual.
- Günay, D. (2018). Söylem çözümlemesi. Papatyabilim.
- Greymas, A. J. (2004). Strukturnaya semantika: poisk metoda. (Çev. L. Ziminoy) M.: Akademiçeskiy Proyekt.
- Harris, Z. S. (1962). Discourse Analysis. Language, Vol. 28, No.1, 1-30.
- Hurmatullin, A. K. (2009). Ponyatiye diskursa v sovremennoy lingvistike. Uçenıye zapiski Kazanskogo gosudarstvennogo universiteta, Gumanitarnıye nauki, Tom 151, kn. 6, 31-37. https://cyberleninka. ru/article/n/ponyatie-diskursa-v-sovremennoy-lingvistike (Erişim tarihi: 20.06.2023)
- Karasik, V. İ. (2002). Yazıkovoy krug: liçnost, kontseptı, diskurs. Peremena.
- Karaulov, YU. N. ve Petrov, V. V. (1989). Ot grammatiki teksta k kognitivnoy teorii diskursa / Van Dijk T. A. Yazık. Poznaniye. Kommunikatsiya, 5-11.
- Kibrik, A. A. (2003). Analiz diskursa v kognitivnoy perspektive. Dissertatsiya v vide nauçnogo doklada, sostavlennaya na osnove opublikovannıh rabot, predstavlennaya k zaşçite na soiskaniye uçenoy stepeni doktora filologiçeskih nauk, Rossiyskaya akademiya nauk institut yazıkoznaniya.
- Kocaman, A. (2009). Söylem üzerine. ODTÜ Yayıncılık.
- Kolşanskiy, G. V. (1976). Kommunikativnaya diskretnost yazıka. Lingvistika teksta. Sb. Nauç trud.
- Krasnıh, V. V. (2001). Osnovı psiholingvistiki i teorii kommunikatsii: Kurs lektsii. M.: Gnozis.
- Krasnıh, V. V. (2003). “Svoy” sredi “çujih”: mif ili realnost?. Gnozis.
- Makarov, M. L. (2003). Osnovı teorii diskursa. İTDGK “Gnozis”.
- Ostrovskaya, T. A. ve Haçmafova, Z. R. (2016). Osnovnıye napravleniya issledovaniya diskursa v sovremennoy lingvistike. Yejekvartalnıy retsenziruyemıy, referiruyemıy nauçnıy jurnal “Vestnik AGU”.
- Vıpusk 2 (177), 99-105. https://cyberleninka.ru/article/n/osnovnye-napravleniya-issledovaniyadiskursa-v-sovremennoy-lingvistike/viewer (Erişim tarihi: 09.10.2022)
- Palek, B. (1978). Kross-referentsiya: k voprosu o gipersintaksise. Novoye v zarubejnoy lingvistike. Progress, 243-258.
- Popova, Z. D., ve Sternin, İ. A. (2005). Tekst, diskurs i problema effektivnosti kommunikatsii. Tekst. Diskurs. Kartina mira. Voronej, 4-8.
- Romanov, A. A. (2005). K sootnoşeniyu ponyatiy diskurs vs tekst v gumanitarnoy paradigme: obzor, otsenka i razmışleniya. Mir lingvistiki i kommunikatsii: elektronnıy nauçnıy jurnal, 119-128.
- Sözen, E. (2017). Söylem- Belirsizlik, mübadele, bilgi/Güç Refleksitive. Profil Kitap.
- Stepanov, YU. S. (1995). Alternativnıy mir, Diskurs, Fakt i printsip Priçinnosti. Yazık i nauka kontsa XX veka. Sb. Statey, pod. Red. YU. S. Stepanova. RGGU, 36-45.
- Şçerba, L. V. (1974a). Yazıkovaya sistema i reçevaya deyatelnost. İzd-vo “NAUKA”.
- Şçerba, L. V. (1974b). Prepodavaniye inostrannıh yazıkov v sredney şkole: obşç. voprosı metodiki / podred. İ. V. Rahmanova. Vısş. Şk.
- Turayeva, Z. Ya. (1986). Lingvistika teksta. Prosveşçeniye.
- van Dijk T. A. (2006). Discourse, context and cognition. Discourse studies, Vol 8 (1), 159-177.
- Zvegintsev, V. A. (1976). Predlojeniye i ego otnoşeniye k yazıku i reçi. İzd-vo MGU.
Öz
Söylem ve metin terimlerinin yapısı ve işleyişi hakkında son yıllarda bilimsel çalışmalar
hız kazanmakta, farklı yaklaşımlar ortaya atılmaktadır. Söylem ve metin
terimlerinin çok yönlü yapısı bu iki kavramın bazı noktalarda karıştırılmasına sebep
olmaktadır. Öyle ki akademik çalışmalarda söylem ve metin kavramlarının
belli durumlarda birbirinin yerine kullanıldığı görülmektedir. Dilbilim, metindilbilim,
iletişimsel dilbilim, anlambilim, budunbilim, edimbilim, felsefe, psikoloji,
sosyoloji gibi farklı disiplinler tarafından tanımlanan söylem ve metin kavramlarının
benzerlikleri ya da farklılıkları bilimsel incelemelerde karşımıza çıkan belirsizliği
gidermek açısından önem taşımaktadır. Söylem araştırmalarının temeli
batıya dayansa da Rusya’da yapılan çalışmalar her geçen gün artmaktadır.
Söylemi iletişimsel bir olgu olarak tanımlayan Moskova Ekolü (V. İ. Tyupa) ve söylemi
dil dışı, pragmatik, sosyokültürel, psikolojik vb. faktörlerle birlikte tutarlı metin
olarak gören Volgograd Ekolü (N. D. Arutyunova) üzerinden yürütülen çalışmalar
söylem araştırmalarına yön vermektedir. Bu çalışmada Rus dilbilimsel araştırmalar
ışığında söylem ve metin kavramları hakkında Rus dilbilimcilerin yaptığı kuramsal
tanımlamalar, iki terimin birbirinin yerine kullanıldığı noktalar, terimlerin kapsam
ve sınırlılıkları karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, söylem alanı
üzerine Rus dilbilimcilerin yürüttüğü ekolleri, dilbilimcileri ve geliştirdikleri
kuramları Türk literatürüne kazandırarak Rusça metin örnekleriyle söylem ve metin
kavramlarının iletişimsel yönünü ortaya çıkarmaktır. Çalışmada nitel araştırma
yöntemi ekseninde, Rusya’da söylem konulu kaynaklar temin edilmiş ve akademik
çalışmaların karşılaştırmalı tahlili yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akimova, E. N. (2016). Lingvistika teksta v diahronii i sinhronii. Vestnik Volgogradskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Vol. 15, No. 2, 7-17. https://www.proquest.com/openview/91d59de427b1f0
- 527714660f9c7e0303/1?pq-origsite=gscholar&cbl=2049707 (Erişim tarihi: 18.07.2023)Arutyunova, N. D. (1990). Diskurs. LES.
- Bajenova, Ye. İ. (2018). Diskurs kak obyekt lingvistiçeskogo issledovaniya: printsipı postroyeniya diskursivnıh obrazovaniy, analiz strukturno-semantiçeskih i grammatiçeskih svyazey v diskurse.Obşçeye i prikladnoye yazıkoznaniye, № 3 (63), 23-30. https://cyberleninka.ru/article/n/diskurs-kak-obekt-lingvisticheskogo-issledovaniya-printsipy-postroeniya-diskursivnyh-obrazovaniy-analiz-strukturno-semanticheskih-i (Erişim tarihi: 15.06.2023)
- Bezrukov, A. N. (2015). Differentsiatsiya teksta i diskursa s pozitsii sovremennoy lingvistiçeskoy teorii. Obşçiye voprosı izuçeniya tekstov i diskursov, 8-19. https://istina.msu.ru/publications/article/19670459/ (Erişim tarihi: 05.03.2023)
- Borbotko, V. G. (1981). Elementı teorii diskursa. Uçebnoye posobiye. ÇİGU.
- Figurovskiy, İ. A. (1974). Osnovnıye napravleniya v issledovaniyah sintaksisa svyaznogo teksta. Lingvistika teksta. Materialı nauçnoy konf. Ç. II. M.: MGPİİYA im. M. Toreza. 108-115.
- Galperin, İ. R. (1981). Tekst kak obyekt lingvistiçeskogo issledovaniya. Nauka.
- Gerşanova, A. F. (2018). O roli diskursivnıh yedinits v formirovanii kommunikativnoy kompetentsiipri obuçenii russkomu yazıku kak inostrannomu. Cross- Cultural Studies: Education and Science (CCS&ES), Volume 3, Issue III, 254-259.
- Gorbaçev, V. Ye. (2003). İssledovaniye diskursa v kontekste obuçeniya leksike. Vestnik TGU, vıpusk 3(31), 47-55.
- Gökmen, S., ve Çağlayan dilber, N., (2011). Türkçe derslerinde söz edimlerin öğretimi üzerine bir değerlendirme. Dil Dergisi, Sayı: 154, 44-60.
- Günay, D. (2007). Metin bilgisi. Multilingual.
- Günay, D. (2018). Söylem çözümlemesi. Papatyabilim.
- Greymas, A. J. (2004). Strukturnaya semantika: poisk metoda. (Çev. L. Ziminoy) M.: Akademiçeskiy Proyekt.
- Harris, Z. S. (1962). Discourse Analysis. Language, Vol. 28, No.1, 1-30.
- Hurmatullin, A. K. (2009). Ponyatiye diskursa v sovremennoy lingvistike. Uçenıye zapiski Kazanskogo gosudarstvennogo universiteta, Gumanitarnıye nauki, Tom 151, kn. 6, 31-37. https://cyberleninka. ru/article/n/ponyatie-diskursa-v-sovremennoy-lingvistike (Erişim tarihi: 20.06.2023)
- Karasik, V. İ. (2002). Yazıkovoy krug: liçnost, kontseptı, diskurs. Peremena.
- Karaulov, YU. N. ve Petrov, V. V. (1989). Ot grammatiki teksta k kognitivnoy teorii diskursa / Van Dijk T. A. Yazık. Poznaniye. Kommunikatsiya, 5-11.
- Kibrik, A. A. (2003). Analiz diskursa v kognitivnoy perspektive. Dissertatsiya v vide nauçnogo doklada, sostavlennaya na osnove opublikovannıh rabot, predstavlennaya k zaşçite na soiskaniye uçenoy stepeni doktora filologiçeskih nauk, Rossiyskaya akademiya nauk institut yazıkoznaniya.
- Kocaman, A. (2009). Söylem üzerine. ODTÜ Yayıncılık.
- Kolşanskiy, G. V. (1976). Kommunikativnaya diskretnost yazıka. Lingvistika teksta. Sb. Nauç trud.
- Krasnıh, V. V. (2001). Osnovı psiholingvistiki i teorii kommunikatsii: Kurs lektsii. M.: Gnozis.
- Krasnıh, V. V. (2003). “Svoy” sredi “çujih”: mif ili realnost?. Gnozis.
- Makarov, M. L. (2003). Osnovı teorii diskursa. İTDGK “Gnozis”.
- Ostrovskaya, T. A. ve Haçmafova, Z. R. (2016). Osnovnıye napravleniya issledovaniya diskursa v sovremennoy lingvistike. Yejekvartalnıy retsenziruyemıy, referiruyemıy nauçnıy jurnal “Vestnik AGU”.
- Vıpusk 2 (177), 99-105. https://cyberleninka.ru/article/n/osnovnye-napravleniya-issledovaniyadiskursa-v-sovremennoy-lingvistike/viewer (Erişim tarihi: 09.10.2022)
- Palek, B. (1978). Kross-referentsiya: k voprosu o gipersintaksise. Novoye v zarubejnoy lingvistike. Progress, 243-258.
- Popova, Z. D., ve Sternin, İ. A. (2005). Tekst, diskurs i problema effektivnosti kommunikatsii. Tekst. Diskurs. Kartina mira. Voronej, 4-8.
- Romanov, A. A. (2005). K sootnoşeniyu ponyatiy diskurs vs tekst v gumanitarnoy paradigme: obzor, otsenka i razmışleniya. Mir lingvistiki i kommunikatsii: elektronnıy nauçnıy jurnal, 119-128.
- Sözen, E. (2017). Söylem- Belirsizlik, mübadele, bilgi/Güç Refleksitive. Profil Kitap.
- Stepanov, YU. S. (1995). Alternativnıy mir, Diskurs, Fakt i printsip Priçinnosti. Yazık i nauka kontsa XX veka. Sb. Statey, pod. Red. YU. S. Stepanova. RGGU, 36-45.
- Şçerba, L. V. (1974a). Yazıkovaya sistema i reçevaya deyatelnost. İzd-vo “NAUKA”.
- Şçerba, L. V. (1974b). Prepodavaniye inostrannıh yazıkov v sredney şkole: obşç. voprosı metodiki / podred. İ. V. Rahmanova. Vısş. Şk.
- Turayeva, Z. Ya. (1986). Lingvistika teksta. Prosveşçeniye.
- van Dijk T. A. (2006). Discourse, context and cognition. Discourse studies, Vol 8 (1), 159-177.
- Zvegintsev, V. A. (1976). Predlojeniye i ego otnoşeniye k yazıku i reçi. İzd-vo MGU.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkiye Dışındaki Türk Halk Bilimi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri - Research Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 2 Kasım 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 29 Sayı: 116 |
Derginin yayım dili Türkçe ve İngilizce’dir, ayrıca Türkçe de olsa tüm basılan makalelerin başlık, öz ve anahtar sözcükleri İngilizce olarak da makalede bulunur. Hakemlerden onay almış Türkçe makaleler için 750-1000 sözcükten oluşan genişletilmiş özet (extended summary) gereklidir. Elektronik çeviriler kabul edilmez.
Dergi TR-Dizin, Web of Science (ESCI), DOAJ ile diğer pek çok dizin tarafından taranmaktadır. Scimagoe quartile değeri: Q2 'dir:
TR DIZIN 2020 Etik Kriterleri kapsamında, dergimize 2020 yılından itibaren etik kurul izni gerektiren çalışmalar için makalenin yöntem bölümünde ilgili Etik Kurul Onayı ile ilgili bilgilere (kurul-tarih-sayı) yer verilmesi gerekecektir. Bu nedenle dergimize makale gönderecek olan yazarlarımızın ilgili kriteri göz önünde bulundurarak makalelerini düzenlemeleri önemle rica olunur.
Alan Editörleri/ Field Editörs
Halkbilimi/Folklore
Prof.Dr. Hande Birkalan-Gedik (JohannWolfgang-Goethe İniversitet-birkalan-gedik@m.uni-frankfurt.de)
Prof.Dr. Ali Yakıcı (Gazi Üniversitesi-yakici@gazi.edu.tr)
Prof.Dr. Aynur Koçak (Yıldız Teknik Üniversitesi-nurkocak@yildiz.edu.tr)
Prof.Dr. Işıl Altun ( (Regensburg Üniversitesi/Kocaeli Üniversitesi-İsil.Altun@zsk.uni-regensburg.de)
Edebiyat/Literature
Prof.Dr. Abdullah Uçman (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi -emekli-29 MayısÜniversitesi-abdullahucman@29mayis.edu.tr
Prof. Dr. Ramazan Korkmaz (Ardahan Üniversitesi-emekli-Kafkasya Üniversiteler Birliği -KÜNİB-r_korkmaz@hotmail.com)
Prof.Dr. Emel Kefeli (Marmara Üniversitesi-emekli-İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi-ayseemelkefeli @gmail.com)
Antropoloji/Anthropology
Prof.Dr. Hanife Aliefendioğlu (Doğu Akdeniz Üniversitesi-hanife.aliefendioglu@emu.edu.tr)
Prof. Dr. Şebnem Pala Güzel (Başkent Üniversitesi-sebnempa@baskent.edu.tr)
Prof.Dr. Derya Atamtürk Duyar (İstanbul Üniversitesi-datamturk@istanbul.edu.tr)
Prof.Dr. Meryem Bulut (Ankara Üniversitesi-meryem.bulut@gmail.com)
Dil-Dilbilim/Language-Linguistics
Prof.Dr. Nurettin Demir (Hacettepe Üniversitesi-demir@hacettepe.edu.tr)
Prof. Dr. Aysu Erden (Maltepe Üniversitesi-aysuerden777@gmail.com)
Prof.Dr. Sema Aslan Demir (Hacettepe Üniversitesi-semaaslan@hacettepe.edu.tr)