Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

ALİ ŞİR NEVÂYÎ’NİN FEVÂYÎDÜ’L-KİBER ADLI DİVANINDA HASTALIKLAR VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 74 - 90, 30.03.2024
https://doi.org/10.58659/estad.1420737

Öz

Divan şiiri; gündelik hayatı, toplumun sosyal ve kültürel yapısını söz ve mana sanatlarıyla harmanlayarak kullanır. Yaşadığı toplumun kültüründen bağımsız düşünemeyeceğimiz divan şairlerinin eserlerinde bahsettiği konulardan birisi de hastalıklardır. Çağatay edebiyatının en önemli şairlerinden biri olan Ali Şir Nevâyî (Ö.1501), şair ve devlet adamı olarak Türk dili ve kültürüne büyük katkılarda bulunmuştur. Şair, içinde yaşadığı kültürel hayatı ve çeşitli ilimlerdeki bilgisini eserlerinde yansıtmıştır. Onun eserlerinde sosyoloji, musiki, kozmoloji, halk mutfağı, halk hekimliği gibi alanlarda bilgilere ulaşmak mümkündür.
Bu çalışmamızda Nevâyî’nin Fevâyîdü’l-Kiber Divanı’nda yer alan hastalıklarla ilgili unsurlar yer almaktadır. Bu bağlamda hasta-tabip ilişkisi, hastalıklar, hastalıkların nedenleri, tedavi yöntemleri, hastalıklarla ilgili halk inanışları incelenecektir. Hastalıkla ilgili agrık, cerahat, cünun, dâğ, göz ağarması, kuduz, maraz, sarıg agrık, sıtma, remed, yarakan, kelimeleri kullanılmıştır. Tedavi yöntemi olarak kan aldırmak, perhiz, yaraları dağlamak, göze sürme sürmek, kehribar takmak, misk ve amber tozu kullanmak, delileri zincire vurmak zikredilmiştir. Tedavi araçlarından neşter, pamuk ve gözlük kullanılmıştır. Manevi tedavi yöntemlerinden ise hastalar için muska yazıldığı, sevgiliye ait bir eşyanın üstte taşındığı, delilik hastalığına tutulanlar için öğüt vermek ve sabır tavsiye etmek yoluyla iyileşmesinin beklendiği görülmüştür. Hasta ziyaretine gitmek, sarılığın tedavisi için sarı bir nesneye bakmak, değişik malzemeleri karıştırarak yakı yapmak, ölecek hastanın başında beklemek beyitlerde yer alan inanç ve geleneklerdendir.

Kaynakça

  • ARGUNŞAH, Mustafa (1999). Muhammed b. Mahmûd-ı Şirvânî Tuhfe-i Murâdî (İnceleme-MetinDizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • AYNACI, Mihrican (2012). “Divan Şiirinde Geçen Göz Hastalıklarının Klâsik Dönem Tıp Metinleri Ekseninde Değerlendirilmesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C.9, s.s. 29.
  • BAYTOP Turhan; BOZKURT Nebi (2020). “Misk”, DİA, C.30, s.s.181-182.
  • CEYLAN, Zekeriya (2010). “Teolojik Ve Folklorik Açıdan Ölüm Ve Ölüyle İlgili Davranış Uygulamaları”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, Sakarya Üniversitasi
  • ERDEM, Sargon (1991). “Amber”, DİA, C.3, s. s. 7-8.
  • GÜLER, Meryem; BABÜR, Yusuf (2020). “Ahmedî Divanı’nda Hasta Kavramı ve Göz Hastalıkları”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 13, Sayı:1, s.s.42-60
  • http://sozluk.gov.tr/ (Sıtma ve Yakı-E.T.:20/01/2024)
  • KAÇALİN, Mustafa (2011). Niyâzî Nevâyî’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar El-Lügâtu’n-Nevâiyye ve’l-İstişhâdâtü’l-Çaġatâ’iyye, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • KAYA, Önal (1996). Fevâidü’l-Kiber, Ankara: TDK Yayınları
  • KEMİKLİ, Bilal (2007). “Divan Şiirinde Hastalık ve Tedavi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 16, Sayı:1, Bursa, s.s. 19-36.
  • PALA, İskender (2007). “Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü”, İstanbul: Kapı Yayınları
  • RAHİMİ, Ferhad (2016). “Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü”, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • RAHMANİ, Zabihullah (2019). “Ali Şir Nevâyî’nin Fevâyîdü’l-Kiber Divanı’nda (Gazeller) Sosyal Hayat İzleri”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi
  • SAYGIN, Muharrem (2021). “Ali Şîr Nevâyî’nin Garâibü’s-Sigar Adlı Divanında Tababet ve Halk Hekimliğ”, Özbekistan: Dil ve Kültür, s.s. 54-67.
  • SONA, Fatih (2017). “Divan Şairlerinin Gözünden Verem”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s.s. 610-618
  • TOPRAK, Yeliz (2017). “Kanûnî Devri İhtişamının Divan Şiirine Yansıması (Hayâlî, Bâkî ve Taşlıcalı Yahyâ Divanlarında Değerli Taşlar”, Yüksek Lisans Tezi, Tarsus/Mersin, Çağ Üniversitesi
  • YAZGAN USLU, Nesibe (2021). “Ali Şîr Nevâyî’nin Türkçe Divanlarında Sarılık Hastalığı ile İlgili Kullanımlar”, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:6, s.s. 268-284.
  • YENİTERZİ, Emine (1998). “Divan Şiirinde Sağlık ve Hastalıklarla İlgili Bazı Hususlar”, Selçuk Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 4, s.s. 87-103.
  • YURTTAŞ, M. Nurullah (2015). “Leylâ ile Mecnûn Mesnevîsinde Tabâbet Unsurları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal Of International Social Research, 8(41), s.s. 283-291
Toplam 19 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Osmanlı Sahası Dışındaki Klasik Türk Edebiyatı
Bölüm MAKALELER
Yazarlar

Süleyman Solmaz 0000-0002-0803-9992

Ayşe Kaplan 0009-0008-5213-0356

Yayımlanma Tarihi 30 Mart 2024
Gönderilme Tarihi 16 Ocak 2024
Kabul Tarihi 29 Ocak 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 7 Sayı: 1

Kaynak Göster

MLA Solmaz, Süleyman ve Ayşe Kaplan. “ALİ ŞİR NEVÂYÎ’NİN FEVÂYÎDÜ’L-KİBER ADLI DİVANINDA HASTALIKLAR VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches], c. 7, sy. 1, 2024, ss. 74-90, doi:10.58659/estad.1420737.

   TARANDIĞIMIZ İNDEXLER  

Görüntünün olası içeriği: yazılogo.png

DRJI.pngici2.pnglogo.png        CenterLogo.png       ESJIndex_logo.png        Ust_bar_tur1a.jpg scholar_logo_64dp.png                       logo-large-explore.png                           logo.png 


