Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]

Öz

Klasik Türk şiiri ilmî olmasının yanında okuyucusuna sosyal hayatın tüm kesitlerinden de bilgi veren manzumelerden müteşekkildir. Sosyal hayattan dem vuran manzumelerden biri de savaş başlığı altında şüphesiz savaş aletleridir. Savaş aletleri, muhtevasındaki malzeme, yapısal özellikleri, kullanımları doğrultusunda klasik Türk edebiyatında çok çeşitli teşbih ve diğer edebî sanatları ihtiva eden manzumelerin oluşmasını sağlamıştır. Dolayısıyla savaş aletlerinin incelenmesi; klasik Türk edebiyatının hayal dünyasının ve derin mana gücünün bilinmesi açısından oldukça önemlidir. Bu sebeple makalede Osmanlı Devleti’nde kullanılan klasik Türk edebiyatı divanlarında zikredilen vücudu ve başı koruyan üç savaş aleti; kalkan, miğfer ve zırh ele alınmıştır. Makale farklı yüzyıllara ait yirmi divan taramasından oluşmaktadır. Çalışma neticesinde diğer savaş aletlerinde olduğu gibi kalkan, miğfer ve zırhın da kaside nazım şeklinde yazılmış şiirlerde şairin memduhunu övme vesile olduğu; gazellerde ise sevgiliye ait güzellik unsurlarına teşbih edildiği gözlemlenmiştir. Yapılan çalışma ile bu üç savaş aleti divan şiirinin hayal dünyasında âşığın sinesinden sevgilinin yüzü ve gözü gibi değişik benzetmelerle müşebbeh unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğrultuda makale divan tertibinde olduğu gibi öncelikle kasidelerde kalkan, miğfer ve zırh aracılığıyla methedilen devlet büyüklerinin zikredildiği manzumelerin incelenmesinin ardından gazel nazım şeklinde kaleme alınan metinlerde sevgilinin güzelliğine teşbih edilen bu üç koruyucu savaş aletinin ele alınıp yorumlanmasından oluşmaktadır. Makale ile alan çalışmalarına katkı sağlanacağı ümit edilmektedir.