Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

Yaşlı Bakımında Yapay Zekâ Kullanımı

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 77 - 87, 31.07.2023

Şule Çalışır Kundakçı

https://doi.org/10.59312/ebshealth.1318150

Öz

Dünya’da yaşlı nüfusu giderek artmaktadır. Yaşam süresinin uzaması çeşitli ve kapsamlı sağlık hizmetleri ihtiyaçlarının artmasına neden olmaktadır. Bununla birlikte, sağlık ve teknolojideki ilerlemeler, sağlıklı yaşlanma beklentilerini ortaya çıkarmaktadır. Teknolojinin en çok katkı sağladığı alanlardan biri yaşlı bakımıdır. Mobil teknolojilerin yanında, akıllı evler gibi birçok sistem yaşlı bireylerin yaşam kalitesine katkıda bulunmaktadır. Özellikle bakımda kullanılan robotlar, yaşlı bireyleri emosyonel ve duygusal olarak desteklemekte ve günlük yaşam aktivitelerinde yardımcı olmaktadır. Sürekli gelişen teknolojiler ve yapay zekâ yaşlı yetişkinlerin uygun koşullarda güvenli bir şekilde yaşama yeteneklerini geliştirebilmektedir. Bu derlemede, yapay zekâ teknolojilerinin yaşlı bakımında kullanım durumları ve avantajları tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

yaşlı bakımı yapay zeka yardımcı robotlar

Kaynakça

  • Abubshait, A. & Wiese, E. (2017). You look human, but act like a machine: Agent appearance and behavior modulate different aspects of human–robot interaction. Front. Psychol. 8, 1393. doi: 10.3389/fpsyg.2017.01393. Akalın, B. & Veranyurt, Ü. (2022). Health 4.0 and artificial intelligence. J Health Pro Re, 4(1), 57-64.
  • Akalın, B. & Veranyurt, Ü. (2021). Sağlık hizmetleri ve yönetiminde yapay zekâ. Acta Infologica, 9(1), 232-239. doi: 10.26650/acin.850857.
  • Akalın, B. & Veranyurt, Ü. (2020). Sağlıkta dijitalleşme ve yapay zeka. Sağlık Yönetimi Dergisi, 2(2), 131-141.
  • Alıcılar, H. E., & Çöl, M. (2019). Halk sağlığında yapay zekanın kullanımı. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 47(1), 151-158. doi: https://doi.org/10.32708/uutfd.891274.
  • Alves, O. P., Petisca, S., Correia, F., & Maia, N. (2015). Social robots for older adults: Framework of activities for aging in place with robots. International Conference on Social Robotics, 9388. DOI:10.13140/RG.2.1.4265.6725.
  • Baloğlu, K. A., Kaplancalı, U. T., & Kılıç, S. (2019). Bakıma ihtiyaç duyan yaşlılar için yardımcı sosyal robot araştırması ve analizi. European Journal of Science and Technology, Özel Sayı, 1-8. doi: 10.31590/ejosat.626045.
  • Bemelmeans, R., Gelderblom, G. J., Jonker, P., & Witte, L. (2012). Socially assistive robots in elderly care: a systematic review into effects and effectiveness. Jamda, 13(2), 114-120. doi: 10.1016/j.jamda.2010.10.002.
  • Bergqvist, E. B. (2020). Artificial adjudication and fundamental human rights. (Yüksek Lisans Tezi) Uppsala University. http://www.divaportal.org/smash/record.jsf?pid=diva2:1458215 Erişim Tarihi: 10.01.2022
  • Bilen, M. (2022). Yapay zekanın değiştirdiği dinamikler (1. Baskı). Eğitim Yayınevi, Konya.
  • Broadbent, E., Kerse, N., Peri, K., Robinson, H., Jayawardena, C., Kuo, T., …MacDonald, B. (2016). Benefits and problems of health-care robots in aged care settings: A comparison trial. Australasian Journal on Ageing, (35)1, 23–29. DOI: 10.1111/ajag.12190.
  • Broekens, J., Heerink, M., & Rosendal, H. (2009). Assistive social robots in elderly care: a review. Gerontechnology, 8(2), 94-103.
  • Çilhoroz, Y., & Işık, O. (2021). Yapay zekâ: Sağlık hizmetlerinden uygulamalar. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 573-588.
  • Demirhan, A., Kılıç, Y. A., & Güler, İ. (2019). Tıpta yapay zeka uygulamaları. Yoğun Bakım Dergisi, 9(1), 31-41.
  • Elsy, P. (2020). Elderly care in the society 5.0 and kaigo rishoku in Japanese hyper- ageing society. Jurnal Studi Komunikasi, 4(2). doi: 10.25139/jsk.v4i2.2448.
  • Erci, B. (2020). Halk sağlığı hemşireliği (3. Baskı). Anadolu Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
  • Ertürk, Z. K. & Ertürk, B. (2021). Acil tıpta yapay zeka. Aksaray Üniversitesi Tıp Bilimleri Dergisi, 2(2), 40-41.
  • Fritz, R., L. & Dermody, G. (2019). A nurse-driven method for developing artificial intelligence in “smart” homes for aging-in-place. Nursing Outlook, 67(2), 140-153. doi: https://doi.org/10.1016/j.outlook.2018.11.004.
  • Gürer, A., Çırpan, F. K., & Özlen, N. A. (2019). Yaşlı bakım hizmetleri. Journal of Health Services and Education, 3(1), 1-6. doi: 10.35333/JOHSE.2019.44.
  • Góngora, A. S., Hamrioui, S., Torre Díez, I., Motta Cruz, E., López-Coronado, M., & Franco, M. (2019). Social robots for people with aging and dementia: a systematic review of literature. Telemedicine and e-Health, 25(7), 533-540.
  • Huisman, C., & Kort, H. (2019). Two-year use of care robot zora in Dutch nursing homes: An evaluation study. Healthcare, 7(1), 31. https://doi.org/10.3390/healthcare7010031.
  • Ho, A. (2020). Are we ready for artificial intelligence health monitoring in elder care? BMC Geriatrics, 20(358), 2-7. doi: https://doi.org/10.1186/s12877-020-01764-9.
  • Kang, H. S., Makimoto, K., Konno, R., & Koh, I. S. (2020). Review of outcome measures in PARO robot intervention studies for dementia care. Geriatric Nursing, 41,207214. https://doi.org/10.1016/j.gerinurse.2019.09.003.
  • Khosla, R., Chu, M., Khaksar, S. M. S., Nguyen, K., & Nishida, T. (2021). Engagement and experience of older people with socially assistive robots in home care. Assistive Technology, 33(2), 57–71. https://Doi.Org/10.1080/10400435.2019.1588805.
  • Kurtoğlu, S., & Koç, A. (2019). Dünyada yaşlılara sunulan hizmet örnekleri. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 122-131.
  • Kurzweil, R. (2020). İnsanlık 2.0 (6. Baskı). M. Şengel (Çev.). Alfa Yayınları, İstanbul.
  • Lu, L. C., Lan, S. H., Hsieh, Y. P., Lin, L., Lan, S. J., & Chen, J. C. (2021). Effectiveness of companion robot care for dementia: A systematic review and meta-analysis. Innovation in Aging, (5)2, 1–13 doi:10.1093/geroni/igab013.
  • Nilsson, N., J. (2014). Principles of artificial intelligence. Burlington: Morgan Kaufmann. https://stacks.stanford.edu/file/druid:zd294jv9941/zd294jv9941.pdf.
  • National Institute on Aging (NIA). (2017). Aging in place: Growing old at home. https://www.nia.nih.gov/ health/aging-place-growing-old-home.
  • UN. (2017). World population aging 2017. United Nations Department of Economic and Social Affairs Population Division, New York.
  • Tamura, T., Yonemitsu, S., Itoh, A., Oikawa, D., Kawakami, A., … & Nakajima, K. (2004). Is an entertainment robot useful in the care of elderly people with severe dementia? The Journals of Gerontology: Series A, 59(1), 83 -85, https://doi.org/10.1093/gerona/59.1.M83.
  • Türkeli, E. (2021). Toplum 5.0 döneminde yaşlı bakım yönetimi. G. İ. Sönmeztürk Bolatan (Ed.). Endüstri 5.0 dijital toplum (1. Baskı, 153-174.). Ekin Yayınevi. https://www.researchgate.net/publication/351638396_BOLUM8_TOPLUM_50_DONEMINDE_YASLI_BAKIM_YONETIMI.
  • Türkiye İstatistik Kurumu, (TÜİK). (2021). İstatistiklerle Yaşlılar, 2020. Erişim Tarihi: 15.10.2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2020-37227.
  • Pollack, M. E, Brown, L. E., Colbry, D., Orosz, C., Peintner, B., … & Ramakrishnan, S. (2002). Pearl: A mobile robotic assistant for the elderly. AAAI Technical Report. www.aaai.org.
  • Pirim, H. (2000). Yapay zekâ. Journal of Yasar University, 1(1), 81-93.
  • PWC. (2019). AI and robotics are transforming healthcare. (30/01/2023 tarihinde https://www.pwc.com/gx/en/industries/healthcare/publications/ai-robotics-new health/transforming-healthcare.html adresinden ulaşılmıştır.)
  • Reddy, S., Fox, J., & Purohit, M. P. (2019). Artificial intelligence-enabled healthcare delivery. Journal of the Royal Society of Medicine, 112(1), 22-28. doi: 10.1177/0141076818815510.
  • Say, C. (2021). 50 soruda yapay zeka. Bilim ve Gelecek Yayınevi. İstanbul.
  • Şahin, A. R., Doğan, K., & Sivri, S. (2020). Sağlık bilimlerinde yapay zekâ (1. Baskı). Akademisyen Kitabevi, Ankara.
  • Vercelli, A., Rainero, I., Ciferri, L., Boido, M., & Pirri, F. (2017). Robots in eldery care. DigitCult | Scientific Journal on Digital Cultures, 2 (2),37–50. DOI: 10.4399/97888255088954.
  • WHO (2014). Global Forum on Innovations for Aging Populations. Kobe, Japan. Erişim adresi: https://extranet.who.int/kobe_centre/en/news/Report_20140901.
  • Yılmaz, A. (2020). Yapay zekâ (8. Baskı), İnkılap Kitabevi, İstanbul.
  • Yılmaz, F. (2018). Robotlar hayatımızda. İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 12(1), 109-120.
  • Yiğit, S., Berşe, S., & Dirgar, E. (2023). Yapay zekâ destekli dil işleme teknolojisi olan ChatGPT’nin sağlık hizmetlerinde kullanımı. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 7(1):57-65.

Use of Artificial Intelligence in Elderly Care

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 77 - 87, 31.07.2023

Şule Çalışır Kundakçı

https://doi.org/10.59312/ebshealth.1318150

Öz

The elderly population is increasing in the world. Prolongation of life expectancy leads to an increase in the needs of various and comprehensive health services. However, advances in health and technology are revealing healthy aging prospects. One of the areas where technology contributes the most is elderly care. In addition to mobile technologies, many systems such as smart homes contribute to the quality of life of elderly individuals. In particular, robots used in care support the elderly emotionally and emotionally and help them in their daily life activities. Ever-evolving technologies and artificial intelligence can improve older adults' ability to live safely in appropriate conditions. The purpose of this review is to discuss the use cases and advantages of artificial intelligence technologies in elderly care.

Anahtar Kelimeler

elderly care services artificial intelligence assistive robots

Kaynakça

  • Abubshait, A. & Wiese, E. (2017). You look human, but act like a machine: Agent appearance and behavior modulate different aspects of human–robot interaction. Front. Psychol. 8, 1393. doi: 10.3389/fpsyg.2017.01393. Akalın, B. & Veranyurt, Ü. (2022). Health 4.0 and artificial intelligence. J Health Pro Re, 4(1), 57-64.
  • Akalın, B. & Veranyurt, Ü. (2021). Sağlık hizmetleri ve yönetiminde yapay zekâ. Acta Infologica, 9(1), 232-239. doi: 10.26650/acin.850857.
  • Akalın, B. & Veranyurt, Ü. (2020). Sağlıkta dijitalleşme ve yapay zeka. Sağlık Yönetimi Dergisi, 2(2), 131-141.
  • Alıcılar, H. E., & Çöl, M. (2019). Halk sağlığında yapay zekanın kullanımı. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 47(1), 151-158. doi: https://doi.org/10.32708/uutfd.891274.
  • Alves, O. P., Petisca, S., Correia, F., & Maia, N. (2015). Social robots for older adults: Framework of activities for aging in place with robots. International Conference on Social Robotics, 9388. DOI:10.13140/RG.2.1.4265.6725.
  • Baloğlu, K. A., Kaplancalı, U. T., & Kılıç, S. (2019). Bakıma ihtiyaç duyan yaşlılar için yardımcı sosyal robot araştırması ve analizi. European Journal of Science and Technology, Özel Sayı, 1-8. doi: 10.31590/ejosat.626045.
  • Bemelmeans, R., Gelderblom, G. J., Jonker, P., & Witte, L. (2012). Socially assistive robots in elderly care: a systematic review into effects and effectiveness. Jamda, 13(2), 114-120. doi: 10.1016/j.jamda.2010.10.002.
  • Bergqvist, E. B. (2020). Artificial adjudication and fundamental human rights. (Yüksek Lisans Tezi) Uppsala University. http://www.divaportal.org/smash/record.jsf?pid=diva2:1458215 Erişim Tarihi: 10.01.2022
  • Bilen, M. (2022). Yapay zekanın değiştirdiği dinamikler (1. Baskı). Eğitim Yayınevi, Konya.
  • Broadbent, E., Kerse, N., Peri, K., Robinson, H., Jayawardena, C., Kuo, T., …MacDonald, B. (2016). Benefits and problems of health-care robots in aged care settings: A comparison trial. Australasian Journal on Ageing, (35)1, 23–29. DOI: 10.1111/ajag.12190.
  • Broekens, J., Heerink, M., & Rosendal, H. (2009). Assistive social robots in elderly care: a review. Gerontechnology, 8(2), 94-103.
  • Çilhoroz, Y., & Işık, O. (2021). Yapay zekâ: Sağlık hizmetlerinden uygulamalar. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 573-588.
  • Demirhan, A., Kılıç, Y. A., & Güler, İ. (2019). Tıpta yapay zeka uygulamaları. Yoğun Bakım Dergisi, 9(1), 31-41.
  • Elsy, P. (2020). Elderly care in the society 5.0 and kaigo rishoku in Japanese hyper- ageing society. Jurnal Studi Komunikasi, 4(2). doi: 10.25139/jsk.v4i2.2448.
  • Erci, B. (2020). Halk sağlığı hemşireliği (3. Baskı). Anadolu Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
  • Ertürk, Z. K. & Ertürk, B. (2021). Acil tıpta yapay zeka. Aksaray Üniversitesi Tıp Bilimleri Dergisi, 2(2), 40-41.
  • Fritz, R., L. & Dermody, G. (2019). A nurse-driven method for developing artificial intelligence in “smart” homes for aging-in-place. Nursing Outlook, 67(2), 140-153. doi: https://doi.org/10.1016/j.outlook.2018.11.004.
  • Gürer, A., Çırpan, F. K., & Özlen, N. A. (2019). Yaşlı bakım hizmetleri. Journal of Health Services and Education, 3(1), 1-6. doi: 10.35333/JOHSE.2019.44.
  • Góngora, A. S., Hamrioui, S., Torre Díez, I., Motta Cruz, E., López-Coronado, M., & Franco, M. (2019). Social robots for people with aging and dementia: a systematic review of literature. Telemedicine and e-Health, 25(7), 533-540.
  • Huisman, C., & Kort, H. (2019). Two-year use of care robot zora in Dutch nursing homes: An evaluation study. Healthcare, 7(1), 31. https://doi.org/10.3390/healthcare7010031.
  • Ho, A. (2020). Are we ready for artificial intelligence health monitoring in elder care? BMC Geriatrics, 20(358), 2-7. doi: https://doi.org/10.1186/s12877-020-01764-9.
  • Kang, H. S., Makimoto, K., Konno, R., & Koh, I. S. (2020). Review of outcome measures in PARO robot intervention studies for dementia care. Geriatric Nursing, 41,207214. https://doi.org/10.1016/j.gerinurse.2019.09.003.
  • Khosla, R., Chu, M., Khaksar, S. M. S., Nguyen, K., & Nishida, T. (2021). Engagement and experience of older people with socially assistive robots in home care. Assistive Technology, 33(2), 57–71. https://Doi.Org/10.1080/10400435.2019.1588805.
  • Kurtoğlu, S., & Koç, A. (2019). Dünyada yaşlılara sunulan hizmet örnekleri. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 122-131.
  • Kurzweil, R. (2020). İnsanlık 2.0 (6. Baskı). M. Şengel (Çev.). Alfa Yayınları, İstanbul.
  • Lu, L. C., Lan, S. H., Hsieh, Y. P., Lin, L., Lan, S. J., & Chen, J. C. (2021). Effectiveness of companion robot care for dementia: A systematic review and meta-analysis. Innovation in Aging, (5)2, 1–13 doi:10.1093/geroni/igab013.
  • Nilsson, N., J. (2014). Principles of artificial intelligence. Burlington: Morgan Kaufmann. https://stacks.stanford.edu/file/druid:zd294jv9941/zd294jv9941.pdf.
  • National Institute on Aging (NIA). (2017). Aging in place: Growing old at home. https://www.nia.nih.gov/ health/aging-place-growing-old-home.
  • UN. (2017). World population aging 2017. United Nations Department of Economic and Social Affairs Population Division, New York.
  • Tamura, T., Yonemitsu, S., Itoh, A., Oikawa, D., Kawakami, A., … & Nakajima, K. (2004). Is an entertainment robot useful in the care of elderly people with severe dementia? The Journals of Gerontology: Series A, 59(1), 83 -85, https://doi.org/10.1093/gerona/59.1.M83.
  • Türkeli, E. (2021). Toplum 5.0 döneminde yaşlı bakım yönetimi. G. İ. Sönmeztürk Bolatan (Ed.). Endüstri 5.0 dijital toplum (1. Baskı, 153-174.). Ekin Yayınevi. https://www.researchgate.net/publication/351638396_BOLUM8_TOPLUM_50_DONEMINDE_YASLI_BAKIM_YONETIMI.
  • Türkiye İstatistik Kurumu, (TÜİK). (2021). İstatistiklerle Yaşlılar, 2020. Erişim Tarihi: 15.10.2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2020-37227.
  • Pollack, M. E, Brown, L. E., Colbry, D., Orosz, C., Peintner, B., … & Ramakrishnan, S. (2002). Pearl: A mobile robotic assistant for the elderly. AAAI Technical Report. www.aaai.org.
  • Pirim, H. (2000). Yapay zekâ. Journal of Yasar University, 1(1), 81-93.
  • PWC. (2019). AI and robotics are transforming healthcare. (30/01/2023 tarihinde https://www.pwc.com/gx/en/industries/healthcare/publications/ai-robotics-new health/transforming-healthcare.html adresinden ulaşılmıştır.)
  • Reddy, S., Fox, J., & Purohit, M. P. (2019). Artificial intelligence-enabled healthcare delivery. Journal of the Royal Society of Medicine, 112(1), 22-28. doi: 10.1177/0141076818815510.
  • Say, C. (2021). 50 soruda yapay zeka. Bilim ve Gelecek Yayınevi. İstanbul.
  • Şahin, A. R., Doğan, K., & Sivri, S. (2020). Sağlık bilimlerinde yapay zekâ (1. Baskı). Akademisyen Kitabevi, Ankara.
  • Vercelli, A., Rainero, I., Ciferri, L., Boido, M., & Pirri, F. (2017). Robots in eldery care. DigitCult | Scientific Journal on Digital Cultures, 2 (2),37–50. DOI: 10.4399/97888255088954.
  • WHO (2014). Global Forum on Innovations for Aging Populations. Kobe, Japan. Erişim adresi: https://extranet.who.int/kobe_centre/en/news/Report_20140901.
  • Yılmaz, A. (2020). Yapay zekâ (8. Baskı), İnkılap Kitabevi, İstanbul.
  • Yılmaz, F. (2018). Robotlar hayatımızda. İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 12(1), 109-120.
  • Yiğit, S., Berşe, S., & Dirgar, E. (2023). Yapay zekâ destekli dil işleme teknolojisi olan ChatGPT’nin sağlık hizmetlerinde kullanımı. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 7(1):57-65.
Toplam 43 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Yaşlı Bakımı
Bölüm Derlemeler
Yazarlar

Şule Çalışır Kundakçı 0000-0002-8820-8046

Yayımlanma Tarihi 31 Temmuz 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Cilt: 2 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Çalışır Kundakçı, Ş. (2023). Yaşlı Bakımında Yapay Zekâ Kullanımı. Doğu Karadeniz Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2), 77-87. https://doi.org/10.59312/ebshealth.1318150
 Kapak Resmi İndir

Doğu Karadeniz Sağlık Bilimleri Dergisi - EBSHealth
Giresun Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi © 2023

ebshealth@giresun.edu.tr

EBSHealth açık erişim politikasıyla yayın yapan bilimsel ve hakemli bir dergidir.