Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi

Öz

Bu makale, 16. asır sonlarında öldüğü düşünülen Süleymân Rusûhî’nin, Ahmedî’nin (ö. 1412-13) bir kasidesine yazdığı şerhi ve bu şerhten hareketle Anadolu’da yazılan Türkçe ilk şiir şerhi meselesini ele almaktadır. Klâsik şiir şerhi geleneğimiz, bilindiği üzere, büyük oranda Arapça-Farsça eserlerin şerhine dayanır. Türkçe eserlerin şerhi ise, nadir görülen bir durumdur. Ayrıca Türkçe şiirlere yapılan şerhler, Arapça ve Farsça eserlere yapılan örneklerde olduğu gibi, ekseriyetle tasavvufî metinlere yöneliktir. Sosyo-kültürel içerikli ya da âşıkâne şiirlerin çok az şerh edilmesi, bu metinlerin kendi dönemlerinde anlaşılmasından kaynaklanmış olabilir. Bu makalede ele aldığımız kaside şerhi, İslam felsefesi, kelâm, akaid ile devrin türlü inanç ve kabullerine dayandığı için, şerh geleneğimiz açısından ehemmiyete haizdir. Yazımızda önce, daha evvel Anadolu’da Türkçe bir şiir üzerine yazılan ilk şerhin hangisi olduğu ve bu bağlamda, ilk Türkçe şiir şârihinin de kim olduğu konusu, geçmiş araştırmalardan yola çıkarak aktarılmıştır. Daha sonra yakın zamanlarda yapılan iki çalışmanın verileri, burada incelediğimiz kaside şerhi ile karşılaştırılmak suretiyle konuya farklı bir açıdan yaklaşılmıştır. Bu doğrultuda elde ettiğimiz neticelere göre, Anadolu’da tasavvufî veya tasavvuf dışı konulu şiirlerin şerhi ile bunların şarihleri ayrı ayrı tespit edilmiştir. Öte yandan Anadolu sahasında yazılmamakla birlikte, Türkçe olması bakımından hangi şiirin ilk kez şerh edildiği meselesi de değerlendirilmiştir. Ayrıca Şerh-i Kasîde-i Ahmedî adlı eser, muhteva ve şerh metotları açısından incelenmiştir.