Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR)

Öz

Bir ulusun değerleri, yaşam
biçimi, dünya görüşü kısacası onun kültürüne yönelik önemli ipuçları sunan söz varlığı,
atasözü ve deyimleri de kapsayan geniş bir alandır. Dilin söz varlığı ögeleri
incelenerek o toplumun kültür yapısı, geçmişi, başka toplumlarla ilişkisi,
dilin kendine özgü özellikleri gibi durumlar saptanabilir. Türkçenin söz varlığında
atasözleriyle deyimler çok büyük ve önemli bir yer kapladığı için yazınsal
yapıtlarda bu ögelere ne denli ve nasıl yer verildiğini belirlemek gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı da Zeynep
Cemali’nin romanlarındaki atasözü ve deyimleri belirlemek; bu ögelerin yazınsal
metne sağladığı anlamsal katkıları tartışmaktır. Çalışma, kurgusal yapı
üzerinde tarama yönteminin kullanıldığı betimsel bir araştırmadır. Var olan bir
durumu, var olduğu biçimiyle betimlemeyi amaçlayan bu yaklaşımda tarama
yapılarak romanlarda yer alan atasözü ve deyimler incelenmiştir. Çalışmada,
Zeynep Cemali’nin dört romanında (Güzelce’de
Bir Kaçak Memo, Patenli Kız, Ballı Çörek Kafeteryası, Ankaralı) bulunan
atasözü ve deyimler saptanmış; ayrıca bu ögelerin romanlardaki kullanımları
çizelgelere işlenmiştir. Belirlenen 502 ögeden 10’u atasözü, 492’si deyimdir.
Bu ögeler yazınsal metne olan anlamsal katkıları yönünden de değerlendirilmiştir.
Sonuç olarak Zeynep Cemali’nin romanlarının atasözü ve deyimler açısından
Türkçenin anlatım olanaklarını yansıttığı; bu ögelerle anlatıma incelik,
etkileyicilik, akıcılık gibi yönlerden katkı sağlandığı; romanların, çocuk
okurun söz evrenini geliştirebilecek nitelikte olduğu söylenebilir.