Okul Yöneticilerinin Toksik Liderlik Davranışlarının Bireysel ve Örgütsel Etkileri

Ferit Özkaya; Ender Kazak

Araştırma Makalesi

Okul Yöneticilerinin Toksik Liderlik Davranışlarının Bireysel ve Örgütsel Etkileri

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2 - AJELI - YIL 2023, SAYI 2, 362 - 386, 31.12.2023

Ferit Özkaya Ender Kazak

Öz

Bu araştırma, öğretmen görüşlerine göre, okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının bireysel ve örgütsel etkilerini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma, nitel araştırma geleneği içinde yer alan olgubilim deseni kullanılarak yapılmıştır. Araştırma 2021-2022 eğitim öğretim yılında Kocaeli ili Kartepe ilçesinde bulunan okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise kademesindeki okullarda yürütülmüş olup araştırma sorularına cevap aramak amacıyla yirmi öğretmenin görüşlerine başvurulmuştur. Çalışma grubu, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örneklem ve kartopu örneklemesi kullanılarak belirlenmiştir. Öğretmen görüşlerinin çözümlenmesinde nitel veri analiz tekniklerinden biri olan betimsel analiz ve içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, okul yöneticilerinin toksik davranışları; iletişimi engelleyen davranışlar, yönetsel etiğe uymayan davranışlar, otoriter davranışlar, olumsuz ruh hali, güvenilir olmayan davranışlar, narsist tavırlar, bencil davranışlar ve çıkar amacı güden davranışlar olmak üzere sekiz alt temada toplanmıştır. Okul yöneticilerinin sürekli ve yoğun biçimde sergiledikleri birçok olumsuz davranışın öğretmenler tarafından toksik olarak algılandığı ortaya çıkmıştır. Okul yöneticilerinin emir verici, azarlayıcı ve nezaketten uzak konuşma dili kullanmaları, adaletsiz uygulama ve davranışları, korku yayarak yönetmeye çalışması, katı ve baskıcı tutumları, kendi fikirlerini dayatması, güvenilir olmaması öğretmenler üzerinde önemli derecede toksik etkiye sahip olduğu görülmüştür. Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının öğretmenlerin duygu durumuna, ruh sağlığına, düşünce ve davranışlarına, fizyolojik yapısına yansıyan bireysel etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının fizyolojik düzeyde yorgunluk, halsizlik, uykusuzluk, baş ağrısı, iştahsızlık ve kilo kaybı sorunlara neden olabileceğini ortaya koymuştur. Araştırmada elde edilen sonuçlar, okul yöneticilerinin sergilemiş olduğu toksik liderlik davranışlarının hem kısa hem de uzun vadede olumsuz etkiler bıraktığına işaret etmektedir. Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının; örgütsel düzeyde örgütün düzen ve işleyişine, örgütsel güvene, örgütsel davranışlara, örgütsel iletişime, örgütsel çatışmaya, örgütsel amaçlara yönelik etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının okullarda; adaletli olmayan düzenin oluşmasına, otoriter anlayışın baskın olmasına, yöneticiye duyulan güvenin zedelenmesine sebep olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular çerçevesinde uygulayıcılara ve araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

liderlik, toksik liderlik, okul yöneticisi, öğretmen

Kaynakça

Appelbaum, S. & Roy-Girard, D. (2007). Toxins in the workplace: Affect on organizations and employees. Corporate Governance. 7, 17-28. https://doi.org/10.1108/14720700710727087
Arlı, Ö. (2019). Öz kendilik değerlendirmesinin, sinizm, iş tatmini ve tükenmişliğe etkisinde toksik liderliğin rolü. Yayımlanmamış doktora tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Armitage, A. (2015). The dark side: The poetics of toxic leadership. Advances in Developing Human Resources, 17(3), 376-390. https://doi.org/10.1177/1523422315587905
Ashforth, B. (1994). Petty tyranny in organizations. Human relations, 47(7), 755-778. https://doi.org/10.1177/001872679404700701
Aslan, G. (2021). İlkokul ve ortaokulların hayati sorunları ve çözüm önerileri: Okul yöneticilerinin görüşlerine dayalı nitel bir analiz. Journal of Qualitative Research in Education, 25, 204-242.
Aygül, S. (2019). Toksik yöneticiler. https://t24.com.tr/yazarlar/suheyl-aygul/toksik-yoneticiler,24797 adresinden 27.06.2022 tarihinde alınmıştır.
Bacal, R. (2000). Toxic organizations: Welcome to the fire of an unhealthy workplace. http://work911.com/articles/toxicorgs.htm adresinden 06.05.2022 tarihinde alınmıştır.
Baloyi, G. (2020). Toxicity of leadership and its impact on employees: Exploring the dynamics of leadership in an academic setting, HTS Teologiese Studies/ Theological Studies 76(2), 1-8. https://doi.org/10.4102/hts.v76i2.5949
Baltaş, A. (2016). Narsist lider. https://www.acarbaltas.com/narsistik-liderlik/ adresinden 28.06.2022 tarihinde alınmıştır.
Başar, U., Sığrı, Ü. ve Basım, N. (2016). İşyerinde karanlık liderlik. İş ve İnsan Dergisi, 3(2), 65-76. https://doi.org/10.18394/iid.61037
Başkan, B. (2020). Toxic leadership in education: A systematic review. International Journal of Educational Administration, Management and Leadership, 1(2), 97-104.
Bayrakçı, E. (2017). Zehirli liderlik, örgütsel zehirlenme ve zehirlenmeyi gidermede ifşa olasılığı üzerine nitel bir araştırma. Route Educational and Social Science Journal, 4(6), 34-56.
Bektaş, M. & Erkal, P. (2020). Toksik örgütler toksik yönetici davranışlarının etkisi üzerine bir araştırma. Ankara: Gazi Kitabevi.
Biçer, C. (2020). Destructive leadership: “Boss from hell”, how not to be one? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 6(1), 295-308.
Blasé, J. & Blasé, J. (2003). The phenomenology of principal mistreatment: teachers' perspectives. Journal of Educational Administration, 41, 367-422. https://doi.org/10.1108/09578230310481630
Bozkurt, S., Çoban, Ö. ve Çolakoğlu, M. H. (2020). Örgütsel güven düzeyi ve toksik liderlik davranışları ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 704-719.
Börü, D., Çakarel, T. Y., Ufacık, O. E. ve Arslan, G. (2020). Toksik liderliğin örgütsel sinizm üzerindeki etkisi: Otomotiv sektöründe bir araştırma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(12), 194-216.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Chu, L. C. (2013). Mediating toxic emotions in the workplace the impact of abusive supervision. Journal of Nursing Management, 22, 953-963.
Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. İstanbul: Edam.
Çankaya, M. ve Çiftçi, G. E. (2020). Hastane çalışanlarının toksik liderlik ve örgütsel sinizm algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(2), 273-298.
Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 4(1), 249-268.
Çelebi, F. (2019). Yıkıcı liderliğin örgüsel sapma davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel sinizmin aracı rolü: Samsun ili sağlık sektöründe bir araştırma. Yayımlanmış doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Çeliker, N. (2020). Konaklama işletmelerinde toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi ve toksik liderlik, lider-üye etkileşimi, iş stresi, duygusal tükenmişlik değişkenleri bağlamında örgütsel vatandaşlık davranışının veri madenciliği yöntemi ile incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Çetinkaya, H. (2017). Okul Yöneticilerinin Toksik (Zehirli) Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Çiçek, B. & Almalı, V. (2020). The effect of toxic leadership on conflict in the workplace. Equinox, Journal of Economics, Business and Political Studies, VII(2), 214-235.
Demir, B. (2019). Toksik liderlik algısının örgütsel sessizlik, duygusal bağlılık ile görev performansı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi, Beykent Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
Demir, B. (2020). Örgütlerde toksik lider ve toksik ilişkiler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(Special Issue), 31-35.
Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Gaziantep Şehitkâmil İlçesi Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Zirve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Drafke, M. & Kossen, S. (1998). The human side of organisation. Addison Wesley, USA.
Einarsen, S., Aasland, M. S. & Skogstad, A. (2007). Destructive Leadership Behaviour: A Definition and Conceptual Model. The Leadership Quarterly, 18, 207-216. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.002
Erickson, A., Shaw, B., Murray, J. & Branch, S. (2015). Destructive leadership: Causes, consequences and countermeasures. Organizational Dynamics, 44, 266-272. https://doi.org/10.1016/j.orgdyn.2015.09.003
Flynn, G. (1999). Stop toxic managers before they stop you! workforce, 78(8), 44-46. https://workforce.com/news/stop-toxic-managers-before-they-stop-you adresinden 20.02.2022 tarihinde alınmıştır.
Frost, P. J. (2003). Toxic Emotions at Work: How Compassionate Managers Handle Pain and Conflict, Massachusetts. Boston: Harvard Business School Press.
Gallus, J., Walsh, B., Driel, M., Gouge, M. & Antolic, E. (2013). Intolerable cruelty: A multilevel examination of the ımpact of toxic leadership on us military units and service members. Military Psychology, 25, 588-601. doi:10.1037/mil0000022
Gangel, K. O. (2008). Surviving toxic leaders: How to work for flawed people in churches, Schools and Christian Organizations. ABD: Wipf and Stock Publisher.
Gilbert, J. A., Carr-Ruffino, N., Ivancevich, J. M. & Konopaske, R. (2012). Toxic versus cooperative behaviors at work: The role of organizational culture and leadership in creating community-centered organizations. International Journal of Leadership Studies, 7(1), 29-47.
Goldman, A. (2008). Consultant and critics on the couch. Journal of Management Inquiry, 17(3), 243-249. https://doi.org/10.1177/105649260831816
Green, J. E. (2014). Toxic leadership in educational organizations. Eric Institute Of Education Sciences. http://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1105504.pdf adresinden 15.03.2022 tarihinde alınmıştır.
Gündüz, Y. ve Dedekorkut, S. E. (2014). Yıkıcı liderlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 95–104. Hadadian, Z. & Zarei, J. (2016). Relationship between toxic leadership and job stress of knowledge workers. Studies in Business and Economics, 11(3), 84-89.
Henley, K. (2003). İnnovative leader. Winston Brill-Articles, 12(6), 571-600.
Hogan, R. & Kaiser, R. (2005). What we know about leadership. Review of General Psychology, 9, 169-180.
Işıkay, Ç. (2020). Toksik liderlik üzerine bir değerlendirme. (Editör: Mustafa Mete). İktisadi ve İdari Bilimlerde Teori ve Araştırmalar II. Ankara: Gece Kitaplığı, 222-245.
İzgüden, D., Eroymak, S. & Erdem, R. (2016). Sağlık kurumlarında görülen toksik liderlik davranışları: Bir üniversite hastanesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 262-276.
Kara, C. (2022). Liderliğin karanlık yüzü, toksik liderlik davranışının çalışanlar üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
Kasalak, G. & Aksu, M. (2016). Örgütler nasıl zehirlenir? Öğretim elemanlarının örgütsel toksisite algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 31(4), 676-694. https://doi.org/10.16986/HUJE.2016015696
Kaya, N., Tokur Göncü, F. & Erarslan, İ. (2021). Yöneticilerin toksik liderlik davranışlarının örgütsel sinizm ve çalışan sessizliği üzerine etkileri (Kamu sektörüne yönelik bir araştırma). Journal of Life Economics, 8(1), 111-120. https://doi.org/10.15637/jlecon.8.1.11
Kazancı, O. (2017). Toksik liderliğin sağaltımı ve ortaya çıkmadan önlenmesine dair bilişsel farkındalık (üstbiliş) gelişimi çerçevesinden bir bakış. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(2), 62-84.
Kellerman, B. (2004). Bad leadership: What it is, how it happens, why it matters. Boston, MA: Harvard Business School Press.
Kılıç, M. (2019). X ve Y kuşaklarındaki toksik liderlik algılarının örgütsel bağlılık, psikolojik iyi oluş ve bireysel performans üzerindeki yansımaları. Yayımlanmamış doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
Kiefer, T. & Barclay, L. J. (2012). Understanding the mediating role of toxic emotional experiences in the relationship between negative emotions and adverse outcomes. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 85(4), 600-625.
Kim, J. (2016). 8 traits of toxic leadership to avoid. Psychology Today. https://www.psychologytoday.com/us/blog/culture-shrink/201607/8-traits-toxic-leadership-avoid adresinden 03.05.2022 tarihinde alınmıştır.
Küçük, Ö. (2020). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişkide örgütsel sinizm ve psikolojik sermayenin aracılık etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Lasakova, A. & Remisova, A. (2015). Unethical leadership: Current theoretical trends and conceptualization. Procedia Economics and Finance, 34, 319-328. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(15)01636-6 Lipman–Blumen, J. (2005). Toxic leadership: When grand illusions masquerade as noble visions. Leader to Leader, 36, 29-36. https://doi.org/10.1002/ltl.125
Lubit, R. (2004). The tyranny of toxic Managers: An emotional intelligence approach to dealing with difficult personalities, Ivey Business Journal, 14-34. https://iveybusinessjournal.com/publication/the-tyranny-of-toxic-managers-an emotional-intelligence-approach-to-dealing-with-difficult-personalities/ adresinden 13.03.2022 tarihinde alınmıştır.
Lucia Ovidia, V., Sergiu, B. & Loredana Cornelia, B. (2016). An evolutionary perspective on toxic leadership. Management and Economics Review, 1(2), 217-228.
Mahlangu, V. P. (2014). The effects of toxic leadership on teaching and learning in South African township schools. Journal of Social Sciences, 38(3), 313-320. https://doi.org/10.1080/09718923.2014.11893261
Mehta, S. & Maheshwari, G. C. (2013). Consequence of toxic leadership on employee job satisfaction and organizational commitment. Journal of Contemporary Management Research, 8, 1-23.
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş Bir Kaynak Kitap: Nitel Veri Analizi (S. Akbabaaltun ve A. Ersoy, Çev. Ed.) Ankara: Pegem Akademi.
Mines, R. A., Meyer, R. A. & Mines, M. R. (2004). Emotional intelligence and emotional toxicity: Implications for attorneys and law firms. The Colorado Lawyer, 33(4), 91-96.
Mumford, M. D., Gessner, T. L., Connelly, M. S., O'Connor, J. A. & Clifton, T. C. (1993). Leadership and destructive acts: Individual and situational influences. Leadership Quarterly, 2, 289−316.
Okan, G. (2018). Karanlık liderlik ölçeği: çalışanların algısı üzerine bir ölçeklendirme çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Onat Kocabıyık, O. (2015). Olgubilim ve gömülü kuram: Bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-66.
Oral, B. ve Çoban, A. (2020). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Padilla, A., Hogan, R. & Kaiser, R. B. (2007). The toxic triangle: Destructive leaders, susceptible followers and conducive environments. The Leadership Quarterly, 18(3), 176–194. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.001 Parkinson, B. (1995). Ideas and realities of emotion. Newyork: Routledge Publishing.
Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. M. Bütün ve S. B. Demir) Ankara: Pegem Akademi.
Pelletier, K. L. (2010). Leader toxicity: An empirical investigation of toxic behavior and rhetoric. Leadership. 6(4), 373-389. https://doi.org/10.1177/1742715010379308
Protsiuk, O. (2019). The relationships between psychological contract expectations and counterproductive work behaviors: Employer perception. Journal of Management and Business Administration. Central Europe, 27(3), 85-106. https://doi.org/10.7206/cemj.2658-0845.4
Reed, C. G. E. (2004). Toxic leadership. Military Review, 84(4), 67-71.
Reyhanoğlu, M. & Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetiklermi? İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
Schaubroeck, J., Walumbwa, F. O., Ganster, D. C. & Kepes, S. (2007). Destructive leader traits and the neutralizing influence of an “Enriched” job. The Leadership Quarterly, 18, 236-251. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.006
Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale. (Master Thesis). Faculty of the Graduate School of the University of Maryland, ABD. https://drum.lib.umd.edu/bitstream/handle/1903/8176/?sequence=1 adresinden 06.01.2022 tarihinde alınmıştır.
Schmidt, A. A. (2015). What is toxic leadership. https://www.linkedin.com/pulse/what-toxic-leadership-andrew-schmidt-phd adresinden 13.02.2022 tarihinde alınmıştır.
Seago, J. (2016). Toxic culture. Internal Auditor, 73(3), 29-33. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.771124 Sezici, E. (2016). İzleyicilerin yıkıcı liderlik algısı ve sonuçları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (47), 106 - 121.
Singh, N., Sengupta, S. & Dev, S. (2018). Toxic leadership: The most menacing form of leadership. Web of Science, 147-164. https://doi.org/10.5772/intechopen.75462
Smith, N. & Fredricks-Lowman, I. (2019). Conflict in the workplace: A 10-year review of toxic leadership in higher education. International Journal of Leadership in Education, 23, 1-14. https://doi.org/10.1080/13603124.2019.1591512
Tavanti, M. (2011). Managing toxic leaders: Dysfunctional patterns in organizational leadership and how to deal with them. Human Resource Management, 6, 127-136.
Tekindal, M. & Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20 (1), 153-182.
Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43(2), 178-190. https://doi.org/10.2307/1556375
Tura, M., Özdoğan, B, Humar B., Can Demir, M., Alioğlu, Ş., İzmir, M., Yaman, S. ve Ağaçhanlı, S. (2021). İlkokulda görev müdürlerin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(75), 2496-2502.
Vreja, L. O., Balan, S. & Bosca, L. C. (2016). Toxic leadership. An evolutionary perspective. Proceedings of the Internatıonal Management Conference, 10(1), 539-547.
Walton, M. (2007). Leadership toxicity an inevitable affliction of organisations? Organisations and People, 14(1), 19-27.
Waters, S. (2021). The 8 toxic leadership traits (And how to spot them). https://www.betterup.com/blog/8-toxic-leadership-traits-to-avoid-plus-how-to-spot-them#toxic-leadership adresinden 25.06.2022 tarihinde alınmıştır.
Webster, V., Brough, P., Daly, K. & Myors, B. (2011). Consequences of toxic leadership behaviours: A qualitative investigation, 1-24. https://www.anzam.org/wp-content/uploads/pdf-manager/563_ANZAM2011-314.PDF, 25.06.2022 tarihinde alınmıştır.
Webster, V., Brough, P. & Daly, K. (2014). Fight, flight or freeze: Common responses for follower coping with toxic leadership. Stress and Health: Journal of the International Society for the Investigation of Stress. 32. doi: 10.1002/smi.2626
Whicker, M. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport, ABD: Quorum Books. Wilson-Starks, K. Y. (2003). Toxic leadership. Transleadership, INC. 719-534- 0949, https://transleadership.com/resources/articles/ adresinden 31.01.2022 tarihinde alınmıştır.
Wiyono, B. (2001). Keruing wood and oleoresin residues as a source of raw material for essential oil production. Proceedings of Symposium on Utilization of Agricultural and Forestry Residues, October 31-Nopember 3, 2001. Nanjing China.
Yao, Y. H., Fan, Y. Y., Guo, Y. X. & Li, Y. (2014). Leadership, work stress and employee behaviour. Chinese Management Studies, 8(1), 109-126.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, F. (2019). Liderliğin farklı bir yönü: Karanlık liderlik. 4th International Scientific Research Congress Bildiriler Kitabı, 25-26 Nisan 2019, Uppsala-SWEDEN.
Yılmaz, S., Bakan, İ. ve Olucak, H. İ. (2020). Çalışanların toksik liderlik boyutlarına ilişkin algılarının stres boyutları düzeylerine etkisi üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(3), 557-572.

Individual and Organizational Effects of Toxic Leadership Behaviors of School Administrators

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2 - AJELI - YIL 2023, SAYI 2, 362 - 386, 31.12.2023

Ferit Özkaya Ender Kazak

Öz

This research was conducted to investigate the individual and organizational effects of school administrators' toxic leadership behaviors, according to teachers' opinions. The research was carried out using the phenomenology pattern included in the qualitative research tradition. The research was carried out in preschool, primary, secondary and high school schools in Kocaeli province Kartepe district in the 2021-2022 academic year, and the opinions of twenty teachers were consulted in order to find answers to the research questions. The research data was determined by using criterion sampling and snowball sampling from purposive sampling methods. Descriptive analysis and content analysis methods, which are one of the qualitative data analysis techniques, were used in the analysis of teachers' opinions. According to the findings, toxic behaviors of school administrators; behaviors that prevent communication, behaviors that do not comply with managerial ethics, authoritarian behaviors, negative moods, unreliable behaviors, narcissistic behaviors, selfish behaviors and self-interested behaviors are collected in eight sub-themes. It has been revealed that many negative behaviors that school administrators constantly and intensely exhibit are perceived as toxic by teachers. It has been seen that school administrators' use of commanding, scolding and non-polite spoken language, unjust practices and behaviors, trying to manage by spreading fear, strict and oppressive attitudes, imposing their own ideas, and being unreliable have a significant toxic effect on teachers. Toxic leadership behaviors of school administrators it has been determined that teachers have individual effects that are reflected in their emotional state, mental health, thoughts and behaviors, and physiological structure. The results of the research revealed that toxic leadership behaviors of school administrators can cause physiological problems such as fatigue, weakness, insomnia, headache, loss of appetite and weight loss. The results obtained in the research indicate that the toxic leadership behaviors exhibited by school administrators have negative effects both in the short and long term. Toxic leadership behaviors of school administrators; at the organizational level, it has been determined that there are effects on the order and functioning of the organization, organizational trust, organizational behavior, organizational communication, organizational conflict, and organizational goals. School administrators' toxic leadership behaviors in schools; It has been determined that it causes the formation of an unjust order, the dominance of the authoritarian understanding, and the damage to the trust in the administrator. Suggestions were made to practitioners and researchers within the framework of the findings.

Anahtar Kelimeler

Leadership, toxic leadership, school administrator, teacher

Kaynakça

Appelbaum, S. & Roy-Girard, D. (2007). Toxins in the workplace: Affect on organizations and employees. Corporate Governance. 7, 17-28. https://doi.org/10.1108/14720700710727087
Arlı, Ö. (2019). Öz kendilik değerlendirmesinin, sinizm, iş tatmini ve tükenmişliğe etkisinde toksik liderliğin rolü. Yayımlanmamış doktora tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Armitage, A. (2015). The dark side: The poetics of toxic leadership. Advances in Developing Human Resources, 17(3), 376-390. https://doi.org/10.1177/1523422315587905
Ashforth, B. (1994). Petty tyranny in organizations. Human relations, 47(7), 755-778. https://doi.org/10.1177/001872679404700701
Aslan, G. (2021). İlkokul ve ortaokulların hayati sorunları ve çözüm önerileri: Okul yöneticilerinin görüşlerine dayalı nitel bir analiz. Journal of Qualitative Research in Education, 25, 204-242.
Aygül, S. (2019). Toksik yöneticiler. https://t24.com.tr/yazarlar/suheyl-aygul/toksik-yoneticiler,24797 adresinden 27.06.2022 tarihinde alınmıştır.
Bacal, R. (2000). Toxic organizations: Welcome to the fire of an unhealthy workplace. http://work911.com/articles/toxicorgs.htm adresinden 06.05.2022 tarihinde alınmıştır.
Baloyi, G. (2020). Toxicity of leadership and its impact on employees: Exploring the dynamics of leadership in an academic setting, HTS Teologiese Studies/ Theological Studies 76(2), 1-8. https://doi.org/10.4102/hts.v76i2.5949
Baltaş, A. (2016). Narsist lider. https://www.acarbaltas.com/narsistik-liderlik/ adresinden 28.06.2022 tarihinde alınmıştır.
Başar, U., Sığrı, Ü. ve Basım, N. (2016). İşyerinde karanlık liderlik. İş ve İnsan Dergisi, 3(2), 65-76. https://doi.org/10.18394/iid.61037
Başkan, B. (2020). Toxic leadership in education: A systematic review. International Journal of Educational Administration, Management and Leadership, 1(2), 97-104.
Bayrakçı, E. (2017). Zehirli liderlik, örgütsel zehirlenme ve zehirlenmeyi gidermede ifşa olasılığı üzerine nitel bir araştırma. Route Educational and Social Science Journal, 4(6), 34-56.
Bektaş, M. & Erkal, P. (2020). Toksik örgütler toksik yönetici davranışlarının etkisi üzerine bir araştırma. Ankara: Gazi Kitabevi.
Biçer, C. (2020). Destructive leadership: “Boss from hell”, how not to be one? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 6(1), 295-308.
Blasé, J. & Blasé, J. (2003). The phenomenology of principal mistreatment: teachers' perspectives. Journal of Educational Administration, 41, 367-422. https://doi.org/10.1108/09578230310481630
Bozkurt, S., Çoban, Ö. ve Çolakoğlu, M. H. (2020). Örgütsel güven düzeyi ve toksik liderlik davranışları ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 704-719.
Börü, D., Çakarel, T. Y., Ufacık, O. E. ve Arslan, G. (2020). Toksik liderliğin örgütsel sinizm üzerindeki etkisi: Otomotiv sektöründe bir araştırma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(12), 194-216.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Chu, L. C. (2013). Mediating toxic emotions in the workplace the impact of abusive supervision. Journal of Nursing Management, 22, 953-963.
Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. İstanbul: Edam.
Çankaya, M. ve Çiftçi, G. E. (2020). Hastane çalışanlarının toksik liderlik ve örgütsel sinizm algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(2), 273-298.
Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 4(1), 249-268.
Çelebi, F. (2019). Yıkıcı liderliğin örgüsel sapma davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel sinizmin aracı rolü: Samsun ili sağlık sektöründe bir araştırma. Yayımlanmış doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Çeliker, N. (2020). Konaklama işletmelerinde toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi ve toksik liderlik, lider-üye etkileşimi, iş stresi, duygusal tükenmişlik değişkenleri bağlamında örgütsel vatandaşlık davranışının veri madenciliği yöntemi ile incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Çetinkaya, H. (2017). Okul Yöneticilerinin Toksik (Zehirli) Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Çiçek, B. & Almalı, V. (2020). The effect of toxic leadership on conflict in the workplace. Equinox, Journal of Economics, Business and Political Studies, VII(2), 214-235.
Demir, B. (2019). Toksik liderlik algısının örgütsel sessizlik, duygusal bağlılık ile görev performansı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi, Beykent Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
Demir, B. (2020). Örgütlerde toksik lider ve toksik ilişkiler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(Special Issue), 31-35.
Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Gaziantep Şehitkâmil İlçesi Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Zirve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Drafke, M. & Kossen, S. (1998). The human side of organisation. Addison Wesley, USA.
Einarsen, S., Aasland, M. S. & Skogstad, A. (2007). Destructive Leadership Behaviour: A Definition and Conceptual Model. The Leadership Quarterly, 18, 207-216. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.002
Erickson, A., Shaw, B., Murray, J. & Branch, S. (2015). Destructive leadership: Causes, consequences and countermeasures. Organizational Dynamics, 44, 266-272. https://doi.org/10.1016/j.orgdyn.2015.09.003
Flynn, G. (1999). Stop toxic managers before they stop you! workforce, 78(8), 44-46. https://workforce.com/news/stop-toxic-managers-before-they-stop-you adresinden 20.02.2022 tarihinde alınmıştır.
Frost, P. J. (2003). Toxic Emotions at Work: How Compassionate Managers Handle Pain and Conflict, Massachusetts. Boston: Harvard Business School Press.
Gallus, J., Walsh, B., Driel, M., Gouge, M. & Antolic, E. (2013). Intolerable cruelty: A multilevel examination of the ımpact of toxic leadership on us military units and service members. Military Psychology, 25, 588-601. doi:10.1037/mil0000022
Gangel, K. O. (2008). Surviving toxic leaders: How to work for flawed people in churches, Schools and Christian Organizations. ABD: Wipf and Stock Publisher.
Gilbert, J. A., Carr-Ruffino, N., Ivancevich, J. M. & Konopaske, R. (2012). Toxic versus cooperative behaviors at work: The role of organizational culture and leadership in creating community-centered organizations. International Journal of Leadership Studies, 7(1), 29-47.
Goldman, A. (2008). Consultant and critics on the couch. Journal of Management Inquiry, 17(3), 243-249. https://doi.org/10.1177/105649260831816
Green, J. E. (2014). Toxic leadership in educational organizations. Eric Institute Of Education Sciences. http://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1105504.pdf adresinden 15.03.2022 tarihinde alınmıştır.
Gündüz, Y. ve Dedekorkut, S. E. (2014). Yıkıcı liderlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 95–104. Hadadian, Z. & Zarei, J. (2016). Relationship between toxic leadership and job stress of knowledge workers. Studies in Business and Economics, 11(3), 84-89.
Henley, K. (2003). İnnovative leader. Winston Brill-Articles, 12(6), 571-600.
Hogan, R. & Kaiser, R. (2005). What we know about leadership. Review of General Psychology, 9, 169-180.
Işıkay, Ç. (2020). Toksik liderlik üzerine bir değerlendirme. (Editör: Mustafa Mete). İktisadi ve İdari Bilimlerde Teori ve Araştırmalar II. Ankara: Gece Kitaplığı, 222-245.
İzgüden, D., Eroymak, S. & Erdem, R. (2016). Sağlık kurumlarında görülen toksik liderlik davranışları: Bir üniversite hastanesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 262-276.
Kara, C. (2022). Liderliğin karanlık yüzü, toksik liderlik davranışının çalışanlar üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
Kasalak, G. & Aksu, M. (2016). Örgütler nasıl zehirlenir? Öğretim elemanlarının örgütsel toksisite algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 31(4), 676-694. https://doi.org/10.16986/HUJE.2016015696
Kaya, N., Tokur Göncü, F. & Erarslan, İ. (2021). Yöneticilerin toksik liderlik davranışlarının örgütsel sinizm ve çalışan sessizliği üzerine etkileri (Kamu sektörüne yönelik bir araştırma). Journal of Life Economics, 8(1), 111-120. https://doi.org/10.15637/jlecon.8.1.11
Kazancı, O. (2017). Toksik liderliğin sağaltımı ve ortaya çıkmadan önlenmesine dair bilişsel farkındalık (üstbiliş) gelişimi çerçevesinden bir bakış. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(2), 62-84.
Kellerman, B. (2004). Bad leadership: What it is, how it happens, why it matters. Boston, MA: Harvard Business School Press.
Kılıç, M. (2019). X ve Y kuşaklarındaki toksik liderlik algılarının örgütsel bağlılık, psikolojik iyi oluş ve bireysel performans üzerindeki yansımaları. Yayımlanmamış doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
Kiefer, T. & Barclay, L. J. (2012). Understanding the mediating role of toxic emotional experiences in the relationship between negative emotions and adverse outcomes. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 85(4), 600-625.
Kim, J. (2016). 8 traits of toxic leadership to avoid. Psychology Today. https://www.psychologytoday.com/us/blog/culture-shrink/201607/8-traits-toxic-leadership-avoid adresinden 03.05.2022 tarihinde alınmıştır.
Küçük, Ö. (2020). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişkide örgütsel sinizm ve psikolojik sermayenin aracılık etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Lasakova, A. & Remisova, A. (2015). Unethical leadership: Current theoretical trends and conceptualization. Procedia Economics and Finance, 34, 319-328. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(15)01636-6 Lipman–Blumen, J. (2005). Toxic leadership: When grand illusions masquerade as noble visions. Leader to Leader, 36, 29-36. https://doi.org/10.1002/ltl.125
Lubit, R. (2004). The tyranny of toxic Managers: An emotional intelligence approach to dealing with difficult personalities, Ivey Business Journal, 14-34. https://iveybusinessjournal.com/publication/the-tyranny-of-toxic-managers-an emotional-intelligence-approach-to-dealing-with-difficult-personalities/ adresinden 13.03.2022 tarihinde alınmıştır.
Lucia Ovidia, V., Sergiu, B. & Loredana Cornelia, B. (2016). An evolutionary perspective on toxic leadership. Management and Economics Review, 1(2), 217-228.
Mahlangu, V. P. (2014). The effects of toxic leadership on teaching and learning in South African township schools. Journal of Social Sciences, 38(3), 313-320. https://doi.org/10.1080/09718923.2014.11893261
Mehta, S. & Maheshwari, G. C. (2013). Consequence of toxic leadership on employee job satisfaction and organizational commitment. Journal of Contemporary Management Research, 8, 1-23.
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş Bir Kaynak Kitap: Nitel Veri Analizi (S. Akbabaaltun ve A. Ersoy, Çev. Ed.) Ankara: Pegem Akademi.
Mines, R. A., Meyer, R. A. & Mines, M. R. (2004). Emotional intelligence and emotional toxicity: Implications for attorneys and law firms. The Colorado Lawyer, 33(4), 91-96.
Mumford, M. D., Gessner, T. L., Connelly, M. S., O'Connor, J. A. & Clifton, T. C. (1993). Leadership and destructive acts: Individual and situational influences. Leadership Quarterly, 2, 289−316.
Okan, G. (2018). Karanlık liderlik ölçeği: çalışanların algısı üzerine bir ölçeklendirme çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Onat Kocabıyık, O. (2015). Olgubilim ve gömülü kuram: Bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-66.
Oral, B. ve Çoban, A. (2020). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Padilla, A., Hogan, R. & Kaiser, R. B. (2007). The toxic triangle: Destructive leaders, susceptible followers and conducive environments. The Leadership Quarterly, 18(3), 176–194. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.001 Parkinson, B. (1995). Ideas and realities of emotion. Newyork: Routledge Publishing.
Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. M. Bütün ve S. B. Demir) Ankara: Pegem Akademi.
Pelletier, K. L. (2010). Leader toxicity: An empirical investigation of toxic behavior and rhetoric. Leadership. 6(4), 373-389. https://doi.org/10.1177/1742715010379308
Protsiuk, O. (2019). The relationships between psychological contract expectations and counterproductive work behaviors: Employer perception. Journal of Management and Business Administration. Central Europe, 27(3), 85-106. https://doi.org/10.7206/cemj.2658-0845.4
Reed, C. G. E. (2004). Toxic leadership. Military Review, 84(4), 67-71.
Reyhanoğlu, M. & Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetiklermi? İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
Schaubroeck, J., Walumbwa, F. O., Ganster, D. C. & Kepes, S. (2007). Destructive leader traits and the neutralizing influence of an “Enriched” job. The Leadership Quarterly, 18, 236-251. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.006
Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale. (Master Thesis). Faculty of the Graduate School of the University of Maryland, ABD. https://drum.lib.umd.edu/bitstream/handle/1903/8176/?sequence=1 adresinden 06.01.2022 tarihinde alınmıştır.
Schmidt, A. A. (2015). What is toxic leadership. https://www.linkedin.com/pulse/what-toxic-leadership-andrew-schmidt-phd adresinden 13.02.2022 tarihinde alınmıştır.
Seago, J. (2016). Toxic culture. Internal Auditor, 73(3), 29-33. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.771124 Sezici, E. (2016). İzleyicilerin yıkıcı liderlik algısı ve sonuçları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (47), 106 - 121.
Singh, N., Sengupta, S. & Dev, S. (2018). Toxic leadership: The most menacing form of leadership. Web of Science, 147-164. https://doi.org/10.5772/intechopen.75462
Smith, N. & Fredricks-Lowman, I. (2019). Conflict in the workplace: A 10-year review of toxic leadership in higher education. International Journal of Leadership in Education, 23, 1-14. https://doi.org/10.1080/13603124.2019.1591512
Tavanti, M. (2011). Managing toxic leaders: Dysfunctional patterns in organizational leadership and how to deal with them. Human Resource Management, 6, 127-136.
Tekindal, M. & Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20 (1), 153-182.
Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43(2), 178-190. https://doi.org/10.2307/1556375
Tura, M., Özdoğan, B, Humar B., Can Demir, M., Alioğlu, Ş., İzmir, M., Yaman, S. ve Ağaçhanlı, S. (2021). İlkokulda görev müdürlerin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(75), 2496-2502.
Vreja, L. O., Balan, S. & Bosca, L. C. (2016). Toxic leadership. An evolutionary perspective. Proceedings of the Internatıonal Management Conference, 10(1), 539-547.
Walton, M. (2007). Leadership toxicity an inevitable affliction of organisations? Organisations and People, 14(1), 19-27.
Waters, S. (2021). The 8 toxic leadership traits (And how to spot them). https://www.betterup.com/blog/8-toxic-leadership-traits-to-avoid-plus-how-to-spot-them#toxic-leadership adresinden 25.06.2022 tarihinde alınmıştır.
Webster, V., Brough, P., Daly, K. & Myors, B. (2011). Consequences of toxic leadership behaviours: A qualitative investigation, 1-24. https://www.anzam.org/wp-content/uploads/pdf-manager/563_ANZAM2011-314.PDF, 25.06.2022 tarihinde alınmıştır.
Webster, V., Brough, P. & Daly, K. (2014). Fight, flight or freeze: Common responses for follower coping with toxic leadership. Stress and Health: Journal of the International Society for the Investigation of Stress. 32. doi: 10.1002/smi.2626
Whicker, M. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport, ABD: Quorum Books. Wilson-Starks, K. Y. (2003). Toxic leadership. Transleadership, INC. 719-534- 0949, https://transleadership.com/resources/articles/ adresinden 31.01.2022 tarihinde alınmıştır.
Wiyono, B. (2001). Keruing wood and oleoresin residues as a source of raw material for essential oil production. Proceedings of Symposium on Utilization of Agricultural and Forestry Residues, October 31-Nopember 3, 2001. Nanjing China.
Yao, Y. H., Fan, Y. Y., Guo, Y. X. & Li, Y. (2014). Leadership, work stress and employee behaviour. Chinese Management Studies, 8(1), 109-126.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, F. (2019). Liderliğin farklı bir yönü: Karanlık liderlik. 4th International Scientific Research Congress Bildiriler Kitabı, 25-26 Nisan 2019, Uppsala-SWEDEN.
Yılmaz, S., Bakan, İ. ve Olucak, H. İ. (2020). Çalışanların toksik liderlik boyutlarına ilişkin algılarının stres boyutları düzeylerine etkisi üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(3), 557-572.

Toplam 92 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Ferit Özkaya 0000-0003-4463-1237 Ender Kazak 0000-0001-5761-6330
Yayımlanma Tarihi	31 Aralık 2023
Gönderilme Tarihi	3 Temmuz 2023
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2023 Cilt: 11 Sayı: 2 - AJELI - YIL 2023, SAYI 2

Kaynak Göster

APA	Özkaya, F., & Kazak, E. (2023). Okul Yöneticilerinin Toksik Liderlik Davranışlarının Bireysel ve Örgütsel Etkileri. Anadolu Eğitim Liderliği Ve Öğretim Dergisi, 11(2), 362-386.

Kapak Resmi İndir

Makale Dosyaları

Tam Metin

Bu Dergide Yayınlanan İçerikler Atıf 4.0 Uluslararası (CC BY 4.0) Tarafından Lisanslanmıştır.