The First Construction Attempt of Turkish Republic’s Aircraft Factory Turkish Motor and Aircraft Corporation (TOMTAŞ) and Kayseri Aircraft Factory
Öz
Eight months after the establishment of the Turkish Aviation Society, a clear directive was given by Mustafa Kemal Atatürk for the establishment of an aircraft factory in Kayseri , Mustafa Kemal Atatürk was against to purchase technologies which were seen old and obsolete in developed countries and he regarded it as a waste of money.
When it was compared with Turkey’s budget, it was clear that the amount was higher.On August 15, 1926, there was an agreement with junkers and it was agreed to establish a small facility and a plant in order to do repair procedures. On October 6, 1926 the factory was opened by a ceremony which was held by the state.
In 1927, the maintenance, repair and overhaul procedures of the Aircrafts
A-20, F-13 and G-23 which were in the inventory of the Turkish Air Force, were started. The factory went bankrupt in a short time and was closed as a result of this negative developments. Kayseri Aircraft Factory was re-opened in 1931 with the same name again. Approximately, 200 aircraft were produced until 1939. One of the planes produced here was given as a present to Iran by the order of Atatürk.
The factory has been operating its maintenance and repair procedures since 1939 . It is a factory that is affiliated to Air Force Command Air Logistics.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BCA,Tarih:27.11.1929,Sayı:8591,Fon Kodu:30.18.1.2, Yer Kodu: 6.57.15
- BCA, Tarih: 27.11.1929, Sayı: 8591, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 6.57.15
- BCA, Tarih: 3.11.1931, Sayı: 11895, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 24.72.17
- BCA, Tarih: 18.2.1934, Sayı: 2/182, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 42.10.2
- BCA, Tarih: 14.1.1933, Sayı: 13763, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 33.5.7
- BCA, Tarih: 12.11.1933, Sayı: 15279, Fon Kodu:30.18.1.2., Yer No: 40.80.17
- BCA, Tarih:21.4.1938, Dosya: 6141, Fon Kodu:30.10, Yer Kodu: 59.399.8
- BCA, Tarih:30.3.1936, Sayı:2/4280, Fon Kodu:30.18.1.2, Yer Kodu: 63.24.4;
- BCA, Tarih:7.10.1937, Sayı:2/7506, Dosya No: 241–123, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 79.85.15
- BCA, Tarih:3.3.1937, Sayı:2/6104, Dosya: 61–48, Fon Kodu:30.18.1.2, Yer Kodu: 72.16.10
- BCA, TBMM Kavanin Mecmuası, Devre V, İçtima:3, Yıl 1938
- BCA., Tarih: 27.9.1931, Dosya:6111, Fon Kodu: 30.10, Yer No: 59.398.5
- BCA., Tarih: 21.6.1938, Say: 2/9038, Dosya:63-98, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 83.54
- Havacılık ve Spor, Mustafa Kemal Türkiye’si, C.VI. Ankara, 1934
- Havacılık ve Spor, Türk Hava Kuvvetleri Koruyan ve Korkutan Kuvvet Olmalıdır, C.VI, Ankara, 1934, s.1890–1900
- ADIGÜZEL, M.Bahattin- AKKUŞ, Songül -AKGÜL, Candan Kula, Havacılık ve Türk Hava Kurumu, Türk Hava Kurumu Yay.6, Ankara, 2006
- Büyük Türk Havacılarından Şefik Çakmak(1892-1966), Hv.K.K.lığı, İstanbul, 1992
- ÇAĞLAR, Bora, Havacılık ve Savunma Sanayi Üzerine Çalışmalar, HAVELSAN, Ankara, 2000
- DERVİŞOĞLU, Fatih M., Nuri Demirağ Türkiye’nin Havacılık Efsanesi, Ötüken Neş., İstanbul, 2007
- GÜLTEN, Zeynep, İlk Uçak Sanayimiz Tayyare Otomobil Türk Anonim Şirketi TOMTAŞ’ tan 2. Hava İkmal Bakım Merkez Komutanlığı’na 2001, İstanbul, 2002
- KAYABALI,İsmail-ARSLANOĞLU, Cemender, Türk Kültürü, S.116, Hava Kuvvetleri Sayısı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, Haziran 1972
- KAYMAKLI, Hulusi, Havacılık Tarihinde Türkler II, Kültür Ofset Ltd. Şti. (1500 Adet Basılmıştır.), Ankara, 1997
- KİLİMCİ, Perihan, Atatürk Döneminde (1923–1938) Türk Askeri Havacılığı, Hv. Harp Okulu Basımevi, 2004
- ÖZDEMİR, Yaşar, Atatürk ve Türk Havacılığı, Hv.Bsm., Ankara, 1981
- ŞAKİR, Ziya, Nuri Demirağ Kimdir?, Kanaat Matbaası, İstanbul, 1947
- TAYHANİ, İhsan, Atatürk’ün Bağımsızlık Politikası ve Uçak Sanayi 1923–1950,Türk Hava Kurumu Basımevi, Ankara,2001
- TOKGÖZ, Erdinç, Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi(1914–2001), İmaj Yayınevi, Ankara, 2001
- VEREL, Oktay, İstikbal Göklerin Gökler Bizimdir C.I-II, Türk Hava Kurumu Yayınları 3, İstanbul, 1985
- YALÇIN, Osman, Türk Hava Kuvvetleri Teşkilatlanma Tarihi (Cumhuriyet Dönemi),
- G.Ü.Sos.Blm.Enst.,T.C.Tarihi BD., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004
- YALÇIN, Osman, Türk Hava Harp Sanayii Tarihi 1913-2009, Hv.Bsm.ve Neş.Md.lüğü, Ankara, 2009
- YILMAZ, Veli, Cumhuriyet Tarihi I, Harp Akademileri Yay.,İstanbul, 2003
- DEMİRCİ, Can, Türk Savunma Sanayi, Uludağ Üniversitesi İktisadi Ana Bilim Dalı İktisat Teorisi Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 1999
- SARISIR, Serdar, Atatürk Dönemi Milli Hava Harp Sanayi İçinde Kayseri Tayyare Fabrikasının Yeri, Erciyes Üniversitesi Sos.Blm.Enst., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1998
Türk Devleti’nin Uçak Fabrikası Kurma Mücadelesinde İlk Girişim: Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) ve Kayseri Uçak Fabrikası
Öz
Türk Tayyare Cemiyeti’nin kuruluşundan sekiz ay sonra Kayseri’de bir uçak fabrikasının kurulması yönünde kesin direktif vermiştir. Gazi Paşa, eski ve gelişmiş ülkelerde demode olduğundan çöp olarak görülen teknolojilerin üstüne bir de para verilerek ülkeye sokulmasına karşıydı.
Türkiye bütçesi ile mukayese edildiğinde meblağın ne kadar yüksek olduğu açıktır. Junkers ile 15 Ağustos 1926 yılında yapılan anlaşma ile Eskişehir’de de bir küçük tesis ile onarım işlemlerinin yapılabileceği bir atölyenin kurulması kararlaştırılmıştır. Fabrika 6 Ekim 1926 tarihinde yapılan devlet töreni açılmıştır.
1927 yılında Türk Hava Kuvvetleri envanterinde bulunan A–20, F–13 ve G–23 uçaklarının bakım ve onarım–revizyon kabiliyeti başlamıştır. Fabrika kısa süre içinde yaşanan olumsuz gelişmeler sonucu iflas etmiş ve kapanmıştır. 1931 yılında Kayseri Tayyare Fabrikası adı ile yeniden açılmıştır. 1939 yılına kadar yaklaşık 200 civarında uçak üretilmiştir. Burada üretilen uçaklardan biri Atatürk’ün emri ile İran’a hediye edilmiştir.
Fabrika 1939’dan bugüne bakım onarım faaliyetlerini sürdürmektedir. Hv.K.K.lığı Hava Lojistik bağlısı bir askeri fabrikadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BCA,Tarih:27.11.1929,Sayı:8591,Fon Kodu:30.18.1.2, Yer Kodu: 6.57.15
- BCA, Tarih: 27.11.1929, Sayı: 8591, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 6.57.15
- BCA, Tarih: 3.11.1931, Sayı: 11895, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 24.72.17
- BCA, Tarih: 18.2.1934, Sayı: 2/182, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 42.10.2
- BCA, Tarih: 14.1.1933, Sayı: 13763, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 33.5.7
- BCA, Tarih: 12.11.1933, Sayı: 15279, Fon Kodu:30.18.1.2., Yer No: 40.80.17
- BCA, Tarih:21.4.1938, Dosya: 6141, Fon Kodu:30.10, Yer Kodu: 59.399.8
- BCA, Tarih:30.3.1936, Sayı:2/4280, Fon Kodu:30.18.1.2, Yer Kodu: 63.24.4;
- BCA, Tarih:7.10.1937, Sayı:2/7506, Dosya No: 241–123, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 79.85.15
- BCA, Tarih:3.3.1937, Sayı:2/6104, Dosya: 61–48, Fon Kodu:30.18.1.2, Yer Kodu: 72.16.10
- BCA, TBMM Kavanin Mecmuası, Devre V, İçtima:3, Yıl 1938
- BCA., Tarih: 27.9.1931, Dosya:6111, Fon Kodu: 30.10, Yer No: 59.398.5
- BCA., Tarih: 21.6.1938, Say: 2/9038, Dosya:63-98, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 83.54
- Havacılık ve Spor, Mustafa Kemal Türkiye’si, C.VI. Ankara, 1934
- Havacılık ve Spor, Türk Hava Kuvvetleri Koruyan ve Korkutan Kuvvet Olmalıdır, C.VI, Ankara, 1934, s.1890–1900
- ADIGÜZEL, M.Bahattin- AKKUŞ, Songül -AKGÜL, Candan Kula, Havacılık ve Türk Hava Kurumu, Türk Hava Kurumu Yay.6, Ankara, 2006
- Büyük Türk Havacılarından Şefik Çakmak(1892-1966), Hv.K.K.lığı, İstanbul, 1992
- ÇAĞLAR, Bora, Havacılık ve Savunma Sanayi Üzerine Çalışmalar, HAVELSAN, Ankara, 2000
- DERVİŞOĞLU, Fatih M., Nuri Demirağ Türkiye’nin Havacılık Efsanesi, Ötüken Neş., İstanbul, 2007
- GÜLTEN, Zeynep, İlk Uçak Sanayimiz Tayyare Otomobil Türk Anonim Şirketi TOMTAŞ’ tan 2. Hava İkmal Bakım Merkez Komutanlığı’na 2001, İstanbul, 2002
- KAYABALI,İsmail-ARSLANOĞLU, Cemender, Türk Kültürü, S.116, Hava Kuvvetleri Sayısı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, Haziran 1972
- KAYMAKLI, Hulusi, Havacılık Tarihinde Türkler II, Kültür Ofset Ltd. Şti. (1500 Adet Basılmıştır.), Ankara, 1997
- KİLİMCİ, Perihan, Atatürk Döneminde (1923–1938) Türk Askeri Havacılığı, Hv. Harp Okulu Basımevi, 2004
- ÖZDEMİR, Yaşar, Atatürk ve Türk Havacılığı, Hv.Bsm., Ankara, 1981
- ŞAKİR, Ziya, Nuri Demirağ Kimdir?, Kanaat Matbaası, İstanbul, 1947
- TAYHANİ, İhsan, Atatürk’ün Bağımsızlık Politikası ve Uçak Sanayi 1923–1950,Türk Hava Kurumu Basımevi, Ankara,2001
- TOKGÖZ, Erdinç, Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi(1914–2001), İmaj Yayınevi, Ankara, 2001
- VEREL, Oktay, İstikbal Göklerin Gökler Bizimdir C.I-II, Türk Hava Kurumu Yayınları 3, İstanbul, 1985
- YALÇIN, Osman, Türk Hava Kuvvetleri Teşkilatlanma Tarihi (Cumhuriyet Dönemi),
- G.Ü.Sos.Blm.Enst.,T.C.Tarihi BD., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004
- YALÇIN, Osman, Türk Hava Harp Sanayii Tarihi 1913-2009, Hv.Bsm.ve Neş.Md.lüğü, Ankara, 2009
- YILMAZ, Veli, Cumhuriyet Tarihi I, Harp Akademileri Yay.,İstanbul, 2003
- DEMİRCİ, Can, Türk Savunma Sanayi, Uludağ Üniversitesi İktisadi Ana Bilim Dalı İktisat Teorisi Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 1999
- SARISIR, Serdar, Atatürk Dönemi Milli Hava Harp Sanayi İçinde Kayseri Tayyare Fabrikasının Yeri, Erciyes Üniversitesi Sos.Blm.Enst., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1998
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Kasım 2010 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2010 Cilt: 26 Sayı: 78 |