Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature

Abstract

Bu çalışma, XIX. asrın ilk yarısında Amasya’da, Mustafa Vâzıh tarafından kaleme alıan Tûtî-i Vâzıh adlı Farsçanın Türkçe manzum gramerini ele almaktadır. Eser, kısmî bir gramer kitabıdır. Çünkü asıl itibarıyla Farsça fiillerin farklı zaman ve şahıslarda çekimine dayanır. Türk Edebiyatı’nda bilinen dört manzum gramer vardır. Ancak söz konusu eserlerden biri Farsça olduğundan, Tûtî-i Vâzıh, Türkçe yazılmış olma bakımından, üç manzum gramerden ikincisidir. Dolayısıyla edebiyatımızda nadir rastlanan edebî ürünlerden sayılır. Tûtî-i Vâzıh, nitelik olarak Klâsik Türk Edebiyatı’nda öğretici metinlerdendir. Mesnevî nazım şeklinde ve 420 beyit olan eser, öğretici bir metin olmasına rağmen akıcı, sade ve nükteli bir dile ve anlatım özelliğine sahiptir. Biz Tûtî-i Vâzıh’ın bu özelliklerini dikkate alarak çalışmamızın giriş kısmında Klâsik Türk Edebiyatı’nda öğretici metinlerden kısaca bahsettik. Birinci bölümde, Mustafa Vâzıh’ın hayatı ve eserleri üzerinde durduk. İkinci bölümde ise asıl konumuz olan Tûtî-i Vâzıh’ı, şekil, içerik, plan ve anlatım usulleri gibi hususiyetleri açısından inceledik. Ayrıca eseri, kendisinden önce ve sonra yazılan benzer türdeki gramerlerle ana hatlarıyla karşılaştırmak suretiyle, Türk Edebiyatı içindeki yeri ve önemini belirlemeye çalıştık.