Abstract

Araştırma sahası Güneydoğu Toroslar dağlık yöresi ile hemen güneyinde uzanan Diyarbakır havzası morfolojik ünitelerini kapsamaktadır. İdari açıdan Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Diyarbakır, Batman ve Siirt il ve ilçe merkezlerine karşılık gelmektedir. Kuzeyde Güneydoğu Toroslar, batıda Karacadağ, güneyden ise Mardin Eşiği ile sınırlanan, Dicle Irmağı ve kolları tarafından yarılan bir plato sahasına karşılık gelen Diyarbakır havzası ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerini bir birinden ayıran Güneydoğu Toroslar dağlık yöresinden oluşmaktadır. Bu alanlar hem kuzeyde hem de güneyindeki coğrafi yapıya pek uyum göstermez. Dolayısıyla küçükbaş hayvancılık faaliyeti açısından da kısa mesafelerde farklı uğraşlar görülür. Güneydoğu Toroslar üzerindeki engebeli alanlarda kıl keçisi üretimi görülürken, havza tabanında koyun üretimi daha önemlidir. Arazi kullanımı açısından fundalık ve orman alanları ile meralarda kıl keçisi, havza tabanındaki kuru tarım alanlarında ise koyun dağılışı yoğunlaşmıştır. Diyarbakır havzası küçükbaş hayvancılığın hem yoğun yapıldığı hem de çevresindeki merkezlerin yaylacılık faaliyetlerinde kullandığı doğal bir güzergâha karşılık gelmektedir. Yaylacı gruplar havzayı ve kuzeyindeki doğal yolları kullanarak Doğu Anadolu’daki yaylalara çıkmaktadırlar. Küçükbaş hayvancılığın dönemler halinde 1991-2008 yılları arasındaki değişimi belirli devrelerde verilmiştir. Havzada önemli bir ekonomik faaliyet kolu olan küçükbaş hayvancılığın gerek güvensizlik ortamı gerekse de ekonomik sorunlardan dolayı son dönemlerde giderek azalması dikkat çekicidir. 15 yıllık dönemde küçükbaş hayvan sayısında %50’lik bir azalma meydana gelmiştir. Anahtar Kelimeler: Diyarbakır havzası, Güneydoğu Toroslar, arazi kullanımı, kıl keçisi