Türkbilig

Öz

Lakoff ve Johnson, çağdaş metafor teorisinde geleneksel yaklaşımlardan farklı olarak metaforları bir dil olayı olmanın ötesinde, bilişsel düzlemde ele almış ve üç tür metafor belirlemiştir: Yapısal metafor, yönelim metaforu ve ontolojik metafor. Yapısal metaforlar, bir kavramın başka bir kavram aracılığıyla anlaşıldığı metaforlardır. Bu metaforların oluşum sürecinde soyut kavramlar, somut ve daha önceden tecrübe edilmiş kavramlar üzerinden yapıya kavuşturulmaktadır. Çalışmada Kınalı-zâde Hasan Çelebi’nin (ö. 1012/1604) Tezkiretü’ş-Şu’arâ’sında ÖLÜM YOLCULUKTUR yapısal metaforu incelenmiştir. Bir mukaddime ve sırasıyla şair padişahların, şair şehzadelerin ve çoğu ilmiye sınıfına mensup diğer şairlerin biyografilerinin aktarıldığı üç fasıldan oluşan bu eser, 994/1586 yılında tamamlanmıştır. Yapısal metaforlarda kültürel kodlar mühim bir role sahip olduğundan, 16. yüzyılda Osmanlı aydınının kültür ve zihin dünyasını şekillendiren İslamiyet ve tasavvufun ölüme yaklaşımı irdelenmiş, Tezkiretü’ş-Şu’arâ’da ÖLÜM YOLCULUKTUR metaforuna işaret eden metaforik ifadeler tasnif edilerek incelenmiştir. Kınalı-zâde Hasan Çelebi’nin Tezkiretü’ş-Şu’arâ’da pek çok şairin ölümünü yolculuk metaforuyla aktardığı, yazarın kullandığı bu yapısal metaforun oluşmasında ve bu metaforları aktarırken kullandığı üslubun şekillenmesinde İslam ve tasavvuf anlayışının etkili olduğu tespit edilmiştir.