Türkçe Eğitiminde Geliştirilmesi Gereken Bir Üst Düzey Düşünme Becerisi: Analitik Düşünme

Osman Özdemir

doi:10.16916/aded.751287

Derleme

A Higher Order Thinking Skill to be Developed in Turkish Language Teaching: Analytical Thinking

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 3, 950 - 971, 22.07.2020

Osman Özdemir

https://doi.org/10.16916/aded.751287

Cited By: 5

Öz

This study aims to determine the relationship between analytical thinking, which is one of the higher order thinking skills, with the main language skills of Turkish language education and to form a theoretical framework in this regard. The problems experienced in teaching higher-order thinking skills in Turkey, can be clearly seen with many studies in literature and with the low percentage of successful students taking PISA reading exams. Accordingly, in this study, which was prepared in the form of a review article, the basic qualitative research method was used. As a unit of analysis, differentiating, organizing and connecting/relating dimensions, which are the sub-dimensions of the analysis level of the renewed Bloom taxonomy, were used and basic language skills and analytical thinking skills were associated, accordingly. Then, the activities and questions prepared as an example for these three sub-titles were analyzed in the same direction. As a result, analytical thinking skills were defined as a skill which can be developed through language education. This skill is also preliminary preparation for developing higher-order thinking skills such as evaluation and creation. At the end of this study, some suggestions for further research on this subject were presented.

Anahtar Kelimeler

Analytical thinking, higher-order thinking, main language skills, Turkish language teaching

Kaynakça

Akyol, H. (2012) Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. 11. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
Amer, A. (2005). Analytical thinking. Pathways to Higher Education.
Arıcı, A. F. (2008). Okuma eğitimi. Pegem Akademi.
Ataman, A. (2012). Üstün yetenekli çocuk kimdir. Geleceğin Mimarları Üstün Yetenekliler Sempozyumu, 27, 4-15.
Balcı, A. (2013). Okuma ve anlama eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Baş, B. (2012). İlköğretim Türkçe programına sözlü ve yazılı kültür temelli bir eleştiri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 271-290.
Baş, T. ve Akturan, U. (2013). Nitel araştırma yöntemleri. 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Behn, R. D. ve Vaupel, J. W. (1976). Teaching analytical thinking. Policy Analysis, 663-692.
Bloom, B. S., Engelhart, M. D., Furst, E. J., Hill, W. H. ve Krathwohl, D. R. (1956).Taxonomy of educational objectives: Handbook I: Cognitive domain. New York, NY: David McKay.
Brookhart, S. M. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. Alexandria, VA: ASCD.
Çakır, N. (2013). Üniversite eğitiminin üst düzey düşünme becerilerinin gelişimine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara
Çakır, N. ve Senemoğlu, N. (2016). Yükseköğretimde analitik düşünme becerileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1487-1502.
Çerçi, A. (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı kazanımlarının (5, 6, 7, 8. Sınıf) Yenilenen Bloom Taksonomisi'ne göre incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 6(2), 70-81.
Descartes, R. (2014). Aklın yönetimi için kurallar. Çev. Engin Sunar, İstanbul: Say Yayınları.
Durukan, E. ve Demir, E. (2017). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin Bloom’un yenilenmiş taksonomisine göre sınıflandırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(3), 1619-1629.
Eroğlu, S. (2019). 6. sınıf türkçe ders kitaplarındaki metin altı okuma-anlama soru ve etkinliklerinin güncellenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Filiz, S. B., & Yıldırım, N. (2019). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre analizi. Elementary Education Online, 18(4).
Flower, L., & Hayes, J. R. (1981). A cognitive process theory of writing. College composition and communication, 32(4), 365-387.
Güneş, F. (2015). Etkinliklerle hızlı okuma ve anlama. Ankara: Pegem Akademi.
Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 32(32), 127-146.
Kabacaoğlu, T. (2009). Türkiye'de 2 milyon üstün zekâlı çocuk var. http://www.aktuelpsikoloji.com/turkiyede-2-milyon-ustun-zekali-cocuk-var-5593h.htm erişim: 14.05.2020.
Kang, S. (1999). Higher Order Thinking Skills in Language Education. The Korean Language in America, 3, 35-40.
Kapanadze, D. Ü. (2019). 2018 Türkçe Öğretim Programı’ndaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 83-112.
Karadağ, Ö. ve Tekercioğlu, H. (2019). Türkçe Ders Kitaplarındaki Bilişsel ve Üstbilişsel İşlevlere Dair Bir Durum Tespiti. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 15(3).
Karatay, H. (2011a). 4+ 1 planlı yazma ve değerlendirme modelinin öğretmen adaylarının yazılı anlatım tutumlarını ve yazma becerilerini geliştirmeye etkisi. Turkish Studies, 6(3), 1029-1047.
Karatay, H. (2011b). Okuma eğitimi kuram ve uygulama. Ankara: Berikan Yayınevi.
Kurudayıoğlu, M. (2013). Konuşma eğitimi. 2. Baskı, İstanbul: Kriter Yayınları.
Markman, K. D., Lindberg, M. J., Kray, L. J. ve Galinsky, A. D. (2007). Implications of counterfactual structure for creative generation and analytical problem solving. Personality and Social Psychology Bulletin, 33(3), 312-324.
MEB, (2005). PISA 2003 projesi ulusal nihai rapor. Ankara: MEB Basımevi.
MEB, (2010a). PISA 2006 projesi ulusal nihai rapor. Ankara: MEB Basımevi.
MEB, (2010b). PISA 2009 projesi ulusal nihai rapor. Ankara: MEB Basımevi.
MEB, (2015). PISA 2012 araştırması ulusal nihai rapor. Ankara: Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
MEB, (2016). PISA 2015 projesi ulusal nihai rapor. Ankara: MEB Basımevi.
MEB, (2019) PISA 2018 Türkiye ön raporu. Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisi No:10. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Ankara: Nobel Yayınevi.
Ohlsson, S. (2011). Deep learning: How the mind overrides experience. Cambridge University Press.
Özbay, (2010). Anlama teknikleri – II: Dinleme eğitimi. 2. Baskı, Ankara: Öncü Kitap
Özbay, M. (2009). Anlama teknikleri – I: Okuma eğitimi. 1. Baskı, Ankara: Öncü Kitap
Özdemir, B. (2014). Analitik yazma ve değerlendirme modelinin Türkçe öğretmeni adaylarının yazma becerilerine ve yazma tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Özdemir, E. (2007). Eleştirel okuma. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Özdemir, O. (2019). Türkçe öğretme ve öğrenmenin anlamı. K. Bulut ve M.N. Kardaş (Ed.) Türkçe öğrenme ve öğretim yaklaşımları (ss. 59-86). Ankara: Pegem Akademi
Robbins, J. K. (2011). Problem solving, reasoning, and analytical thinking in a classroom environment. The Behavior Analyst Today, 12(1), 41
Sezgin, Z. Ç. ve Özilhan, Y. G. G. (2019). 1.-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 353-367.
Stice, J. E. (2007). Teaching problem solving. Teachers and Students Sourcebook: Alternative Teaching Methods. http://wwwcsi.unian.it/educa/problemsolving/stice_ps.html erişim tarihi: 22.05.2020
Ünalan, Ş. (2006). Türkçe öğretimi. 3. Baskı, Ankara: Nobel Yayın.
Tabak, G., & Göçer, A. (2013). 6-8. Sınıflar Türkçe dersi öğretim programının ürün ve süreç odaklı yazma yaklaşımları çerçevesinde değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2).
Taşer, S. (2009). Konuşma eğitimi. İstanbul: Pegasus Yayınları.
Temizkan, M. (2009). Metin türlerine göre okuma eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Tompkins, G. (2000). Teaching writing: Balancing process and product. 3rd Edition, New Jersey: Prentice – Hall Inc.
Topçuoğlu Ünal, F. ve Özden, M. (2018). Diksiyon ve konuşma eğitimi. 2. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
Weisberg, R. W. (2015). Toward an integrated theory of insight in problem solving. Thinking & Reasoning, 21(1), 5-39.
Yalçın, A. (2006). Türkçe öğretim yöntemleri: Yeni yaklaşımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
Zohar, A., & Dori, Y. J. (2003). Higher order thinking skills and low-achieving students: Are they mutually exclusive?. The journal of the learning sciences, 12(2), 145-181.

Türkçe Eğitiminde Geliştirilmesi Gereken Bir Üst Düzey Düşünme Becerisi: Analitik Düşünme

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 3, 950 - 971, 22.07.2020

Osman Özdemir

https://doi.org/10.16916/aded.751287

Cited By: 5

Öz

Bu çalışmanın amacı, üst düzey düşünme becerilerinden biri olan analitik düşünmenin Türkçe eğitiminin temel dil becerileriyle ilişkisini ortaya koymak ve bu konuda teorik bir çerçeve oluşturmaktır. Türkçe öğretiminde üst düzey düşünme becerilerinin kazandırılmasında yaşanan problemler, alanyazındaki çalışmalar ve PISA sınavlarındaki üst düzey düşünebilen başarılı öğrenci oranının azlığı ile açıkça görülebilmektedir. Bu doğrultuda, derleme makale formatında hazırlanan bu çalışmada, nitel araştırma desenlerinden temel nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Analiz birimi olarak yenilenmiş Bloom taksonomisinin analiz basamağının alt boyutları olan ayırt etme, organize etme ve ilişkilendirme / dayandırma boyutları kullanılmış ve buna göre temel dil becerileri ile analitik düşünme becerileri ilişkilendirilmiştir. Ardından bu üç başlığa yönelik etkinlik örnek olarak hazırlanan etkinlik ya da sorular yine aynı doğrultuda ele alınmıştır. Sonuç olarak analitik düşünme becerisinin eğitim yoluyla geliştirilebileceği, sentez ve değerlendirme gibi daha üst basamaklarındaki düşünme becerilerinin geliştirilmesi için ön hazırlığı teşkil ettiği ortaya koyularak bu konuda yapılabilecek yeni araştırmalar için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Analitik düşünme, üst düzey düşünme becerileri, temel dil becerileri, Türkçe eğitimi

Kaynakça

Akyol, H. (2012) Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. 11. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
Amer, A. (2005). Analytical thinking. Pathways to Higher Education.
Arıcı, A. F. (2008). Okuma eğitimi. Pegem Akademi.
Ataman, A. (2012). Üstün yetenekli çocuk kimdir. Geleceğin Mimarları Üstün Yetenekliler Sempozyumu, 27, 4-15.
Balcı, A. (2013). Okuma ve anlama eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Baş, B. (2012). İlköğretim Türkçe programına sözlü ve yazılı kültür temelli bir eleştiri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 271-290.
Baş, T. ve Akturan, U. (2013). Nitel araştırma yöntemleri. 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Behn, R. D. ve Vaupel, J. W. (1976). Teaching analytical thinking. Policy Analysis, 663-692.
Bloom, B. S., Engelhart, M. D., Furst, E. J., Hill, W. H. ve Krathwohl, D. R. (1956).Taxonomy of educational objectives: Handbook I: Cognitive domain. New York, NY: David McKay.
Brookhart, S. M. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. Alexandria, VA: ASCD.
Çakır, N. (2013). Üniversite eğitiminin üst düzey düşünme becerilerinin gelişimine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara
Çakır, N. ve Senemoğlu, N. (2016). Yükseköğretimde analitik düşünme becerileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1487-1502.
Çerçi, A. (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı kazanımlarının (5, 6, 7, 8. Sınıf) Yenilenen Bloom Taksonomisi'ne göre incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 6(2), 70-81.
Descartes, R. (2014). Aklın yönetimi için kurallar. Çev. Engin Sunar, İstanbul: Say Yayınları.
Durukan, E. ve Demir, E. (2017). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin Bloom’un yenilenmiş taksonomisine göre sınıflandırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(3), 1619-1629.
Eroğlu, S. (2019). 6. sınıf türkçe ders kitaplarındaki metin altı okuma-anlama soru ve etkinliklerinin güncellenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Filiz, S. B., & Yıldırım, N. (2019). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre analizi. Elementary Education Online, 18(4).
Flower, L., & Hayes, J. R. (1981). A cognitive process theory of writing. College composition and communication, 32(4), 365-387.
Güneş, F. (2015). Etkinliklerle hızlı okuma ve anlama. Ankara: Pegem Akademi.
Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 32(32), 127-146.
Kabacaoğlu, T. (2009). Türkiye'de 2 milyon üstün zekâlı çocuk var. http://www.aktuelpsikoloji.com/turkiyede-2-milyon-ustun-zekali-cocuk-var-5593h.htm erişim: 14.05.2020.
Kang, S. (1999). Higher Order Thinking Skills in Language Education. The Korean Language in America, 3, 35-40.
Kapanadze, D. Ü. (2019). 2018 Türkçe Öğretim Programı’ndaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 83-112.
Karadağ, Ö. ve Tekercioğlu, H. (2019). Türkçe Ders Kitaplarındaki Bilişsel ve Üstbilişsel İşlevlere Dair Bir Durum Tespiti. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 15(3).
Karatay, H. (2011a). 4+ 1 planlı yazma ve değerlendirme modelinin öğretmen adaylarının yazılı anlatım tutumlarını ve yazma becerilerini geliştirmeye etkisi. Turkish Studies, 6(3), 1029-1047.
Karatay, H. (2011b). Okuma eğitimi kuram ve uygulama. Ankara: Berikan Yayınevi.
Kurudayıoğlu, M. (2013). Konuşma eğitimi. 2. Baskı, İstanbul: Kriter Yayınları.
Markman, K. D., Lindberg, M. J., Kray, L. J. ve Galinsky, A. D. (2007). Implications of counterfactual structure for creative generation and analytical problem solving. Personality and Social Psychology Bulletin, 33(3), 312-324.
MEB, (2005). PISA 2003 projesi ulusal nihai rapor. Ankara: MEB Basımevi.
MEB, (2010a). PISA 2006 projesi ulusal nihai rapor. Ankara: MEB Basımevi.
MEB, (2010b). PISA 2009 projesi ulusal nihai rapor. Ankara: MEB Basımevi.
MEB, (2015). PISA 2012 araştırması ulusal nihai rapor. Ankara: Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
MEB, (2016). PISA 2015 projesi ulusal nihai rapor. Ankara: MEB Basımevi.
MEB, (2019) PISA 2018 Türkiye ön raporu. Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisi No:10. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Ankara: Nobel Yayınevi.
Ohlsson, S. (2011). Deep learning: How the mind overrides experience. Cambridge University Press.
Özbay, (2010). Anlama teknikleri – II: Dinleme eğitimi. 2. Baskı, Ankara: Öncü Kitap
Özbay, M. (2009). Anlama teknikleri – I: Okuma eğitimi. 1. Baskı, Ankara: Öncü Kitap
Özdemir, B. (2014). Analitik yazma ve değerlendirme modelinin Türkçe öğretmeni adaylarının yazma becerilerine ve yazma tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Özdemir, E. (2007). Eleştirel okuma. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Özdemir, O. (2019). Türkçe öğretme ve öğrenmenin anlamı. K. Bulut ve M.N. Kardaş (Ed.) Türkçe öğrenme ve öğretim yaklaşımları (ss. 59-86). Ankara: Pegem Akademi
Robbins, J. K. (2011). Problem solving, reasoning, and analytical thinking in a classroom environment. The Behavior Analyst Today, 12(1), 41
Sezgin, Z. Ç. ve Özilhan, Y. G. G. (2019). 1.-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 353-367.
Stice, J. E. (2007). Teaching problem solving. Teachers and Students Sourcebook: Alternative Teaching Methods. http://wwwcsi.unian.it/educa/problemsolving/stice_ps.html erişim tarihi: 22.05.2020
Ünalan, Ş. (2006). Türkçe öğretimi. 3. Baskı, Ankara: Nobel Yayın.
Tabak, G., & Göçer, A. (2013). 6-8. Sınıflar Türkçe dersi öğretim programının ürün ve süreç odaklı yazma yaklaşımları çerçevesinde değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2).
Taşer, S. (2009). Konuşma eğitimi. İstanbul: Pegasus Yayınları.
Temizkan, M. (2009). Metin türlerine göre okuma eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Tompkins, G. (2000). Teaching writing: Balancing process and product. 3rd Edition, New Jersey: Prentice – Hall Inc.
Topçuoğlu Ünal, F. ve Özden, M. (2018). Diksiyon ve konuşma eğitimi. 2. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
Weisberg, R. W. (2015). Toward an integrated theory of insight in problem solving. Thinking & Reasoning, 21(1), 5-39.
Yalçın, A. (2006). Türkçe öğretim yöntemleri: Yeni yaklaşımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
Zohar, A., & Dori, Y. J. (2003). Higher order thinking skills and low-achieving students: Are they mutually exclusive?. The journal of the learning sciences, 12(2), 145-181.

Toplam 55 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Alan Eğitimleri
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Osman Özdemir 0000-0003-0627-0768
Yayımlanma Tarihi	22 Temmuz 2020
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2020Cilt: 8 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA	Özdemir, O. (2020). Türkçe Eğitiminde Geliştirilmesi Gereken Bir Üst Düzey Düşünme Becerisi: Analitik Düşünme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 950-971. https://doi.org/10.16916/aded.751287