BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi

Öz

algın hastalıklar insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanların özellikle hayvanları evcilleştirmesinden sonraki dönemden itibaren salgın hastalıkların var olduğu söylenebilir. Hastalıkların başlangıçta nedeni çok bilinmese de zamanla bilimsel ve teknolojik gelişmeler bu alanda da etkili olmuş ve hastalık nedenleri ve bu hastalıklara karşı alınacak önlemler öğrenilmiştir. Hastalıkların yayılmasında genellikle hijyen kurallarına uyulmaması, sağlıksız yaşam şartları, mikrop, virüs ya da bakterilerin doğada uzun süre yaşayabiliyor olması gibi nedenler sayılabilir.
Bu çalışmada doküman inceleme yöntemiyle Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi’nde Ziraat Vekâleti tarafından hazırlanıp bastırılmış olan “Salgın Hayvan Hastalıkları Vaziyeti” isimli bültenler ana kaynak olarak kullanılmıştır. On beşer günlük periyotlarla hazırlanan bültenlerde hazırlandığı süre içinde ülke çapında yapılan taramalarda elde edilen hayvan hastalıkları ile ilgili bilgiler tablolar halinde sunulmuştur. Hastalıklara ait tabloların sonunda yapılan taramalar neticesinde sâlim oldukları bildirilen hayvan sayıları da illere göre verilmiştir. Aynı yerde son sayfalarda ise hayvan hastalıklarına dair daha çok bilgilendirici ya da mücadele esnasında uygulanması gereken yöntemler ve uygulamanın nasıl olacağına dair genelgeler yayınlanmıştır.
Çalışmada ana kaynaklara dayanılarak Hummayı Kulâi (Şap Hastalığı)’nin Türkiye’deki genel seyri, hastalığa karşı yapılan mücadele yöntemleri ele alınmıştır. Hastalığın İkinci Dünya Savaşı’nın ilk yıllarındaki seyrinin incelenmesindeki neden ise bu dönemde her ne kadar Türkiye savaşa katılmamışsa da bu durumdan etkilenmiş bir de üstüne tarım ülkesi olan Türkiye’nin hastalıklarla mücadelesi eklenmiştir. 1941 yılının ortalarında yaşanan salgın ve bu süreçte yapılan uygulamalar zamanla gelişmiş sonraki dönemde Ziraat Vekâleti bünyesinde bir Şap Enstitüsü kurulmasında da etkili olmuştur.
Sonuç olarak Veteriner İşleri Umum Müdürlüğü ülkedeki hasta hayvanlara kendi personelleri vasıtasıyla ulaşamamış olsa da hastalıklara karşı özellikle hayvan sahiplerini bilinçlendirerek çözüm arayışına girişmiş ve bunu da bültenler vasıtasıyla yazılı bir şekilde ulaştırmaya çalışmıştır.