Öz
Функции таких слов, как влюбленный (любимый), страдание, беспомощный, обездоленный, бедная душа (я) и тело (моё, собственность души), составляющих тезаурус суфийской поэзии как основы мотивационных единиц, является традицией, принадлежащей как поэзии Юнуса Эмре, так и наследию Абая. Однако в зависимости от мировоззрения двух поэтов и их использования в социальном контексте, значение этих слов изолируется по своей символической функции.
В стихах Юнуса Эмре влюбленность, погружение в страдание, трудности переживаний во время скитаний по стране связана с суфийским мировоззрением, но у Абая все эти понятия несут социальную нагрузку. Страсть Абая, боль его души, его отчуждение являются прямыми последствиями социальной системы.
В любовной поэзии образ скитальца, странствующего по стране, описывается вместе с его действиями и страданиями. По своему смыслу это гармонирует с образом суфия, ищущего истину в странствиях. Поиски предмета своей любви странником во вселенной сопровождаются сложной судьбой, тоской, трудностями и преградами. Странствия раскрывают суть духовного поиска и жизни субъекта, оплакивающего то, что невозможно найти.
Тогда как Абай меняет их на символическое значение: «если пьешь – изобрази напиток», «такой же странный, как я», «убери страданье внутри меня». Суть душевных страданий в стихах раскрываются с помощью системы символов. Хотя образы похожи, смысл, стоящий за ними, разный.
В статье рассматривается трансформационное изменение и социальная значимость мотивов поэзии Юнуса Эмре в стихотворениях Абая
Anahtar Kelimeler
традиция суфийская поэзия мотив возлюбленный любовь страдание странный душа тело
Kaynakça
- Abaı. Shyǵarmalarynyń akademııalyq tolyq jınaǵy. Úsh tomdyq (2020). –T.1. Tomdy qurastyryp baspaǵa daıyndaǵandar: Matyjanov K.I., Mádіbaeva Q.Q. (túsіnіkterіn jazǵan), Shapaı T.M., Qydyr T.E., Tursynbaıuly B., Jumataeva A.N. –Almaty: «Jazýshy», –640 b.
- Abaı. Shyǵarmalarynyń akademııalyq tolyq jınaǵy. Úsh tomdyq (2020). –T.2. Tomdy qurastyrǵandar: Matyjanov K.I., Qorabaı S.S., Shapaı T.M., Qydyr T.E., Shúkіman E.T., Jumataeva A.N. –Almaty: «Jazýshy», –528 b.
- Ahmetbekova A. (2011). Qazaq ádebıetіndegі sopylyq poezııa. –Almaty: Qazaq ýnıversıtetі, –312 b.
- Borolına I.V., Oganova E.A. (2010). Týretskaıa ashykskaıa poezııa. –M.: Akademııa gýmanıtarnyh ıssledovanıı: Gýmanıtarıı, –302 s.
- Ibraev Sh. (2023). Abaıdyń aqyndyq beınesі. –Almaty, –144 b.
- Myrzahmetuly M. (2008). Iasaýıdegі «jan ǵylymy, tán ǵylymy» haqynda // «Túrkologııa», №1–2. –Túrkіstan.
- Slavýtın E.I., Pımonov V.I. (2018). Strýktýra sıýjeta. –M.: FLINTA: Naýka, –172 s.
- Shılın V.V. (2019). Slovar lıteratýrovedcheskıh termınov. –M.: «Kanon+» ROOI «Reabılıtatsııa», –680 s.
- Iýng K.G. (2013). Soznanıe ı bessoznatelnoe / Per.s nem. V.Bakýseva. –3-e ızd. –M.: Akademıcheskıı prospekt, –178 s.
Öz
The functions of words such as lover (beloved), suffering, helpless, destitute, poor soul (me) and body (mine, property of the soul), which constitute the thesaurus of Sufi poetry as the motivational units basis, is a tradition belonging to both Yunus Emre's poetry and Abay's heritage. However, depending on the worldview of the two poets and their use in the social context, the meaning of these words is isolated in their symbolic function.
In Yunus Emre's poems, falling in love, immersion in suffering, and the hardships of experience while wandering around the country are associated with the Sufi worldview, but in Abay's, all these concepts carry a social load. Abay's passion, the pain of his soul, his alienation are direct consequences of the social system.
In love poetry, the image of a wanderer wandering through the country is described together with his actions and sufferings. In its meaning it harmonizes with the image of the Sufi who seeks truth in wandering. The wanderer's search for the object of his love in the universe is accompanied by a complicated fate, longing, difficulties and obstacles. The wanderings reveal the essence of the subject's spiritual search and life, lamenting what cannot be found.
Whereas Abay changes them to symbolic meaning: “if you drink, picture the drink”, “as strange as I am”, “remove the suffering inside me”. The essence of mental suffering in the poems is revealed through a system of symbols. Although the images are similar, the meaning behind them is different.
The article examines the transformational change and social significance of motifs of Yunus Emre's poetry in Abay's poems.
Kaynakça
- Abaı. Shyǵarmalarynyń akademııalyq tolyq jınaǵy. Úsh tomdyq (2020). –T.1. Tomdy qurastyryp baspaǵa daıyndaǵandar: Matyjanov K.I., Mádіbaeva Q.Q. (túsіnіkterіn jazǵan), Shapaı T.M., Qydyr T.E., Tursynbaıuly B., Jumataeva A.N. –Almaty: «Jazýshy», –640 b.
- Abaı. Shyǵarmalarynyń akademııalyq tolyq jınaǵy. Úsh tomdyq (2020). –T.2. Tomdy qurastyrǵandar: Matyjanov K.I., Qorabaı S.S., Shapaı T.M., Qydyr T.E., Shúkіman E.T., Jumataeva A.N. –Almaty: «Jazýshy», –528 b.
- Ahmetbekova A. (2011). Qazaq ádebıetіndegі sopylyq poezııa. –Almaty: Qazaq ýnıversıtetі, –312 b.
- Borolına I.V., Oganova E.A. (2010). Týretskaıa ashykskaıa poezııa. –M.: Akademııa gýmanıtarnyh ıssledovanıı: Gýmanıtarıı, –302 s.
- Ibraev Sh. (2023). Abaıdyń aqyndyq beınesі. –Almaty, –144 b.
- Myrzahmetuly M. (2008). Iasaýıdegі «jan ǵylymy, tán ǵylymy» haqynda // «Túrkologııa», №1–2. –Túrkіstan.
- Slavýtın E.I., Pımonov V.I. (2018). Strýktýra sıýjeta. –M.: FLINTA: Naýka, –172 s.
- Shılın V.V. (2019). Slovar lıteratýrovedcheskıh termınov. –M.: «Kanon+» ROOI «Reabılıtatsııa», –680 s.
- Iýng K.G. (2013). Soznanıe ı bessoznatelnoe / Per.s nem. V.Bakýseva. –3-e ızd. –M.: Akademıcheskıı prospekt, –178 s.
Öz
Сопылық поэзияның тезаурусын құрайтын ашық (ғашық), дерт, мүскін, ғаріп, бейшара, жан (мен), тән (менікі, жанның мүлкі) сияқты сөздердің мотивтік бірліктерге негіздеме ретінде алынатын қызметі Юнус Эмре поэзиясына да, Абай мұрасына да тиесілі дәстүр. Солай бола тұра екі ақынның дүниетанымына және әлеуметтік контексте қолданысына қарай бұл сөздердің мәні өзінің символдық, таңбалық қызметімен оқшауланып тұрады.
Юнус Эмре өлеңдерінде ғашық болудың, дертке шалдығудың, ел кезіп күн кешудің қиындығы сопылық дүниетанымға байланысты болса, Абайда бұл ұғымдардың бәрі де әлеуметтік жүк арқалайды. Абайдың дерті, жан-дүниесінің қиналған жайы, ғаріптік ахуалы тікеден тіке әлеуметтік жүйенің зардапты нәтижесі.
Ашық поэзиясындағы ел қыдырған кезбенің бейнесі оның әрекетімен, дертті ахуалымен бірлікте пайымдалады. Кезбе тіршілік ақиқатты іздеген сопының образымен мағыналық үйлесім табады. Кеңістіктегі қаңғыбастың ғашығына қарай ұмтылысы ауыр тағдырмен, сағынышпен, қиындықпен, жүдеу тұрмыспен қосақталған. Кезбе тіршілік ¬– рухани ізденістің, жоғын жоқтаған субъект өмірінің мәнін ашады.
Абай болса бұларды символдық мағынаға ауыстырады: «ішем деп бейнет сусынын», «мендей ғаріп кез болса», «іштегі дертті жоярсың» сияқты өлең жолдары жан-дүниедегі қиналыстың мәнін таңбалық жүйемен жеткізген. Бейнелілігі ұқсас болғанымен, арқалайтын мағыналық жүктемесі басқаша.
Мақалада Юнус Эмре поэзиясындағы мотивтердың Абай өлендеріндегі трансформациялық өзгерісі, әлеуметтік мәні қарастырылады.
Kaynakça
- Abaı. Shyǵarmalarynyń akademııalyq tolyq jınaǵy. Úsh tomdyq (2020). –T.1. Tomdy qurastyryp baspaǵa daıyndaǵandar: Matyjanov K.I., Mádіbaeva Q.Q. (túsіnіkterіn jazǵan), Shapaı T.M., Qydyr T.E., Tursynbaıuly B., Jumataeva A.N. –Almaty: «Jazýshy», –640 b.
- Abaı. Shyǵarmalarynyń akademııalyq tolyq jınaǵy. Úsh tomdyq (2020). –T.2. Tomdy qurastyrǵandar: Matyjanov K.I., Qorabaı S.S., Shapaı T.M., Qydyr T.E., Shúkіman E.T., Jumataeva A.N. –Almaty: «Jazýshy», –528 b.
- Ahmetbekova A. (2011). Qazaq ádebıetіndegі sopylyq poezııa. –Almaty: Qazaq ýnıversıtetі, –312 b.
- Borolına I.V., Oganova E.A. (2010). Týretskaıa ashykskaıa poezııa. –M.: Akademııa gýmanıtarnyh ıssledovanıı: Gýmanıtarıı, –302 s.
- Ibraev Sh. (2023). Abaıdyń aqyndyq beınesі. –Almaty, –144 b.
- Myrzahmetuly M. (2008). Iasaýıdegі «jan ǵylymy, tán ǵylymy» haqynda // «Túrkologııa», №1–2. –Túrkіstan.
- Slavýtın E.I., Pımonov V.I. (2018). Strýktýra sıýjeta. –M.: FLINTA: Naýka, –172 s.
- Shılın V.V. (2019). Slovar lıteratýrovedcheskıh termınov. –M.: «Kanon+» ROOI «Reabılıtatsııa», –680 s.
- Iýng K.G. (2013). Soznanıe ı bessoznatelnoe / Per.s nem. V.Bakýseva. –3-e ızd. –M.: Akademıcheskıı prospekt, –178 s.
Öz
Tasavvuf şiirinin söz varlığını oluşturan kavramlar, Yunus Emre'nin şiir geleneğinde ve Abay'ın eserlerinde ortak bir motif dizisi sunar. Aşık (sevgili), keder, miskin, garip, zavallı ruh gibi kelimeler, her iki şairin eserlerinde de sıkça kullanılır. Ancak bu kelimeler, Yunus Emre ve Abay'ın farklı dünya görüşleri ve toplumsal bağlamlarıyla birlikte, sembolik işlevlerinden kaynaklanan farklı anlamlar kazanır.
Yunus Emre'nin şiirlerinde aşık olmanın, hastalanmanın ve gurbetin zorluğu, tasavvuf ve genel dünya görüşüyle bağlantılıdır. Ancak Abay'ın eserlerinde, bu kavramlar toplumsal bir yükü temsil eder. Abay'ın tutkusu, ruhsal acısı ve yabancılaşması doğrudan toplumsal sistemin bir sonucudur.
Aşıklık şiirinde, ülkeyi dolaşan garibin görünümü, eylemleri ve hastalık durumları, Yunus Emre'nin şiirinde olduğu gibi tasavvufi bir anlam taşır. Gurbetlik hayatı, gerçeği arayan Sufi'nin imajını ve anlamını içerir. Bir gezginin sevgilisi için uzay arayışına zorlu bir kader, özlem, zorluklar ve hızlı bir hayat eşlik eder. Bu gezinti, yaşamsal-ruhsal arayışın özünü, kaybını yaslayan bir öznenin yaşamını ortaya koyar.
Şair Abay ise bu durumu sembolik bir şekilde ifade eder; örneğin, "aşk şarabını içerim diye" veya "benim gibi miskin isen". Bu şiir dizeleri, ruhtaki acıların anlamını sembolik bir biçimde aktarır. Görünüşte benzer olmalarına rağmen, bu ifadelerin yan anlamları farklıdır.
Makalede, Yunus Emre’nin şiirlerindeki motiflerin Abay’ın eserlerindeki dönüşümsel değişimi ve toplumsal önemi detaylı bir şekilde incelenmektedir.
Kaynakça
- Abaı. Shyǵarmalarynyń akademııalyq tolyq jınaǵy. Úsh tomdyq (2020). –T.1. Tomdy qurastyryp baspaǵa daıyndaǵandar: Matyjanov K.I., Mádіbaeva Q.Q. (túsіnіkterіn jazǵan), Shapaı T.M., Qydyr T.E., Tursynbaıuly B., Jumataeva A.N. –Almaty: «Jazýshy», –640 b.
- Abaı. Shyǵarmalarynyń akademııalyq tolyq jınaǵy. Úsh tomdyq (2020). –T.2. Tomdy qurastyrǵandar: Matyjanov K.I., Qorabaı S.S., Shapaı T.M., Qydyr T.E., Shúkіman E.T., Jumataeva A.N. –Almaty: «Jazýshy», –528 b.
- Ahmetbekova A. (2011). Qazaq ádebıetіndegі sopylyq poezııa. –Almaty: Qazaq ýnıversıtetі, –312 b.
- Borolına I.V., Oganova E.A. (2010). Týretskaıa ashykskaıa poezııa. –M.: Akademııa gýmanıtarnyh ıssledovanıı: Gýmanıtarıı, –302 s.
- Ibraev Sh. (2023). Abaıdyń aqyndyq beınesі. –Almaty, –144 b.
- Myrzahmetuly M. (2008). Iasaýıdegі «jan ǵylymy, tán ǵylymy» haqynda // «Túrkologııa», №1–2. –Túrkіstan.
- Slavýtın E.I., Pımonov V.I. (2018). Strýktýra sıýjeta. –M.: FLINTA: Naýka, –172 s.
- Shılın V.V. (2019). Slovar lıteratýrovedcheskıh termınov. –M.: «Kanon+» ROOI «Reabılıtatsııa», –680 s.
- Iýng K.G. (2013). Soznanıe ı bessoznatelnoe / Per.s nem. V.Bakýseva. –3-e ızd. –M.: Akademıcheskıı prospekt, –178 s.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kazakça |
|---|---|
| Konular | Kuzey-Batı (Kıpçak) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Mart 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mart 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 15 Şubat 2024 |
| Kabul Tarihi | 13 Mart 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Sayı: 117 |
