Öz
Bazı araştırmacılar tarafından “hayallerden ibaret bir
tür” olarak düşünülen masallar, aslında gerçek hayatın sembollerle dışa
vurumudur. Yaşamak zorunda olduklarımızla, yaşamak istediklerimizin sistemli
bir şekilde anlatıldığı masallarda, arzu edilen dünya, sembolik bir dil ile
ifade edilir. Bu bağlamda masallarda geçen tiplerin, renklerin, olayların,
sayıların, canlı ve cansız varlıkların hemen hepsinin gerçek anlamları dışında
bir de sembolik anlamlarının olduğu görülür.
Bu yazıda, masalların önemli
kahramanlarından biri olan “Keloğlan” tipi sembolik açıdan
değerlendirilecektir. Çeşitli masallarda, gücün (padişahın) karşısında halkı
temsil eden Keloğlan; Türk insanının zekâsını, aklını, başarısını, azmini,
şansını ve saflığını da en güzel şekliyle kendi üzerinde toplayan, problemleri
gülerek çözümleyen “hümorist” yapıya sahip bir tiptir. Bilindiği gibi, Türk
dünyasında, “Keloğlan” tipine bağlı olarak anlatılan çok sayıda masal vardır.
Yazıda, bunların tamamının incelenmesi makale boyutunu aşacağından konuya bir
sınırlandırma getirerek, çoğunluğu Çukurova yöresinde anlatılan ve tarafımızdan
derlenen “Keloğlan” masalları incelemeye esas alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmet Yaşar Ocak; Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik / Ka-lenderîlik (XIV- XVII. Yüzyıllar), Ankara 1992.
- Ali Berat Alptekin; Taşeli Masalları, Ankara 2002.
- Ali Berat Alptekin; Kazak Masallarından Seçmeler, Ankara 2003.
- Ali Fuat Bilkan; Masal Estetiği, İstanbul 2001.
- Anthony Stevens; Jung, İstanbul 1999.
- Bahaeddin Ögel; “Keloğlan Masal Motifinin Eski Türk Kökenleri”, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri / II. Cilt Halk Edebiyatı, Ankara 1976, 265-268.
- Bahaeddin Ögel; Türk Mitolojisi / I. Cilt, Ankara 1989.
- Bahaeddin Ögel; Türk Mitolojisi / II. Cilt, Ankara 1995.
- Carl Gustav Jung; Dört Arketip, (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul ; 2003.
- Cengiz Ketene; Kerkük Halk Edebiyatından Seçmeler, Ankara 1990.
- Erich Fromm; Rüyalar, Masallar, Mitoslar (Sembol Dilinin Çözümlen-mesi), (Çev.: Aydın Arıtan – Kaan H. Ökten), İstanbul 1990.
- Esma Şimşek; “Nasreddin Hoca Fıkraları İle Masalların Birbirine Tesiri”, Nasreddin Hoca’ya Armağan, (hzl. M. Sabri Koz), İstanbul 1996, 311-322.
- Esma Şimşek; Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması C. I-II, Ankara 2001.
- Evrim Ölçer Özünel; “Kel Ata’dan Keloğlan’a ‘Hilebaz’ Dönüşüm”, Millî Folklor, 9 (67), Güz 2005, 47-52.
- Fikret Türkmen; Tahir ile Zühre, Ankara 1983.
- Fikret Türkmen; Âşık Garip Hikâyesi / İnceleme – Metin, 2. baskı, Anka-ra 1995.
- Kürşat Bilge; Çukurova Bölgesinden Derlenen Folklor ve Halk Edebiyatı Örnekleri, Elazığ 1998, F.Ü. Fen-Ed. Fak. Lisans Tezi.
- Martin Lings; Simge ve Köken Örnek Oluşum Anlamı Üzerine, (Çev.: Sü-leyman Sahra), Ankara 2003.
- Mehmet Temiz; Andırın Yöresinde Anlatılan Halk Hikâyeleri Andırın (Andırın/ Kahramanmaraş), Malatya 1995, (F.Ü. Sos. Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi).
- Nuri Taner; “Türk Masallarında Anlatım Biçimlerine Göre Köse Tipi ve Keloğlan ile Köse Tipinin Karşılaştırılması”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi / Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri II, Ankara 1997, 273-280.
- Pertev Naili Borata; Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara 1988.
- Pertev Naili Boratav; Zaman Zaman İçinde, 2. baskı, Ankara1992.
- Pervin Ergun; “Altay Destanlarında ve Anadolu Türk Masallarında Tas-tarakay – Keloğlan”, Millî Folklor, 9 (68), Kış 2005, 78-84.
- Rene Guenon; Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi, (Çev.: Fevzi To-paçoğlu), İstanbul 2001.
- Saim Sakaoğlu; “Bir Masal Kahramanı Olarak Nasreddin Hoca”, Masal Araştırmaları, Ankara 1999, 234-239.
- Saim Sakaoğlu; Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Ankara 2002.
- Suna Gökfidan; Osmaniye’den Derlenmiş Efsane ve Masallar, Elazığ 1991, (F.Ü. Fen-Ed. Fak. Lisans Tezi).
- Şahin Köktürk; Azerbaycan ve Türkiye’den Derlenmiş Masalları Karşı-laştırma Denemesi, Samsun 1996 (Ondokuz Mayıs Ünv. Sos. Bil. Enst. doktora tezi).
- Şükrü Elçin; Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu), Ankara 1977.
- Tahir Alangu; “Keloğlan Masalları / Mitostan Kurtuluş – Gerçeğe Yöne-liş”, Türk Dili (Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı), (207), Aralık, 1968, 458-469.
- Üstün Dökmen; İletişim Çatışmaları ve Empati, 21. baskı, İstanbul 2003.
Öz
Fairy tales, that considered by some researchers as '' some kind
consisting of dreams '' , in fact , are the outpouring of real life with
symbols. Told in a systematic way, and together with what we have to live
through and of the things we want to live through, in these tales, the
desirable world is expressed in a symbolic language. In this context, it is
seen that the characters, the colors, the events, the numbers, almost all of
the true meanings of animate and in inanimate beings, taking part in these
tales, have a symbolic meaning out of their real ones.
In this article, being one of the important types of these tales,
Kaloghlan will be evaluated symbolically. In various stories, representing the
people in the face of power (Sultan); and gathering the Turkish people's
intelligence, mind, success, determination, luck and own purity on him in the
best way; Kaloghlan has a '' humorist '' side who solves out problems by
laughing at them. As is well known, in Turkish world, there are lots of stories
told related to Kaloghlan. In the article, as all of these would exceed
the size of the article examination, by introducing a restriction to the
subject, '' Kaloghlan '' tales were based on review of which the majority is
told in Cukurova region and compiled by us.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmet Yaşar Ocak; Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik / Ka-lenderîlik (XIV- XVII. Yüzyıllar), Ankara 1992.
- Ali Berat Alptekin; Taşeli Masalları, Ankara 2002.
- Ali Berat Alptekin; Kazak Masallarından Seçmeler, Ankara 2003.
- Ali Fuat Bilkan; Masal Estetiği, İstanbul 2001.
- Anthony Stevens; Jung, İstanbul 1999.
- Bahaeddin Ögel; “Keloğlan Masal Motifinin Eski Türk Kökenleri”, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri / II. Cilt Halk Edebiyatı, Ankara 1976, 265-268.
- Bahaeddin Ögel; Türk Mitolojisi / I. Cilt, Ankara 1989.
- Bahaeddin Ögel; Türk Mitolojisi / II. Cilt, Ankara 1995.
- Carl Gustav Jung; Dört Arketip, (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul ; 2003.
- Cengiz Ketene; Kerkük Halk Edebiyatından Seçmeler, Ankara 1990.
- Erich Fromm; Rüyalar, Masallar, Mitoslar (Sembol Dilinin Çözümlen-mesi), (Çev.: Aydın Arıtan – Kaan H. Ökten), İstanbul 1990.
- Esma Şimşek; “Nasreddin Hoca Fıkraları İle Masalların Birbirine Tesiri”, Nasreddin Hoca’ya Armağan, (hzl. M. Sabri Koz), İstanbul 1996, 311-322.
- Esma Şimşek; Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması C. I-II, Ankara 2001.
- Evrim Ölçer Özünel; “Kel Ata’dan Keloğlan’a ‘Hilebaz’ Dönüşüm”, Millî Folklor, 9 (67), Güz 2005, 47-52.
- Fikret Türkmen; Tahir ile Zühre, Ankara 1983.
- Fikret Türkmen; Âşık Garip Hikâyesi / İnceleme – Metin, 2. baskı, Anka-ra 1995.
- Kürşat Bilge; Çukurova Bölgesinden Derlenen Folklor ve Halk Edebiyatı Örnekleri, Elazığ 1998, F.Ü. Fen-Ed. Fak. Lisans Tezi.
- Martin Lings; Simge ve Köken Örnek Oluşum Anlamı Üzerine, (Çev.: Sü-leyman Sahra), Ankara 2003.
- Mehmet Temiz; Andırın Yöresinde Anlatılan Halk Hikâyeleri Andırın (Andırın/ Kahramanmaraş), Malatya 1995, (F.Ü. Sos. Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi).
- Nuri Taner; “Türk Masallarında Anlatım Biçimlerine Göre Köse Tipi ve Keloğlan ile Köse Tipinin Karşılaştırılması”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi / Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri II, Ankara 1997, 273-280.
- Pertev Naili Borata; Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara 1988.
- Pertev Naili Boratav; Zaman Zaman İçinde, 2. baskı, Ankara1992.
- Pervin Ergun; “Altay Destanlarında ve Anadolu Türk Masallarında Tas-tarakay – Keloğlan”, Millî Folklor, 9 (68), Kış 2005, 78-84.
- Rene Guenon; Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi, (Çev.: Fevzi To-paçoğlu), İstanbul 2001.
- Saim Sakaoğlu; “Bir Masal Kahramanı Olarak Nasreddin Hoca”, Masal Araştırmaları, Ankara 1999, 234-239.
- Saim Sakaoğlu; Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Ankara 2002.
- Suna Gökfidan; Osmaniye’den Derlenmiş Efsane ve Masallar, Elazığ 1991, (F.Ü. Fen-Ed. Fak. Lisans Tezi).
- Şahin Köktürk; Azerbaycan ve Türkiye’den Derlenmiş Masalları Karşı-laştırma Denemesi, Samsun 1996 (Ondokuz Mayıs Ünv. Sos. Bil. Enst. doktora tezi).
- Şükrü Elçin; Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu), Ankara 1977.
- Tahir Alangu; “Keloğlan Masalları / Mitostan Kurtuluş – Gerçeğe Yöne-liş”, Türk Dili (Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı), (207), Aralık, 1968, 458-469.
- Üstün Dökmen; İletişim Çatışmaları ve Empati, 21. baskı, İstanbul 2003.
Ayrıntılar
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ocak 2017 |
| Kabul Tarihi | 1 Aralık 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 5 Sayı: 11 |
Cited By
Masal Kahramanlarında Gerçeklik Algısı: Keloğlan Örneği
Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
https://doi.org/10.34083/akaded.1386673
“Zümrüdüankâ Kuşu Hikâyesi” Metni Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme
Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1345233
Sembolik Bir Masal Okuması: Kırk Şehzade ile Yedi Başlı Ejderha Çampalak
Kültür Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.46250/kulturder.1341148
Keloğlan Masallarında Tutum ve Davranışlar: Anne-Çocuk İlişkisi
Kastamonu Eğitim Dergisi
https://doi.org/10.24106/kefdergi.741133
İki Hunza Masalı ile Bazı Keloğlan Masal Varyantlarındaki Benzer Motifler
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
https://doi.org/10.21497/sefad.515241
KELOĞLAN’DAN KÖSE DEĞİRMENCİYE: KAMİL ERKEKLİĞİN İNŞASI
Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi
https://doi.org/10.12981/mahder.1185511
HZ. YUŞA’NIN DESTANİ HİKÂYESİNDEKİ SEMBOLLER ÜZERİNE DÜŞÜNCELER
Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi
https://doi.org/10.17755/esosder.1125769
ÇOCUK HAFTASI GAZETESİ’NDEKİ TÜRK HALK EDEBİYATI İÇERİKLERİ (1942-1946)
Bingöl Araştırmaları Dergisi
https://doi.org/10.53440/bad.1072205
Çocuk Kitaplarının Kalıplaşmış Söz Varlığı Üzerine Bir İnceleme: Keloğlan Masalları
Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi
Aslı UYSAL
https://doi.org/10.47935/ceded.937309
Daz ve Dazlak Sözcükleri Hakkında
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Anıl ÇELİK
https://doi.org/10.33437/ksusbd.755040
Eine morphologische Betrachtung von Namen türkischer Märchenfiguren
Diyalog Interkulturelle Zeitschrift Für Germanistik
Derya PERK
https://doi.org/10.37583/diyalog.958478
Evliya Çelebi
Mahallesi Hatboyu Caddesi, No: 2/2 TUZLA / İSTANBUL Tel: +90 532 732 00 21 (Türkçe
İletişim) Tel: +90 533 578 27 54 (For English) Tel: +90 545 933 24 14 (Pour le Français),
akrajournal@gmail.com