Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Abstract

Bu çalışmada “yakınlık derecesiyle benzetme” ilgisi kuran  {+CA}, {+(I)msI}, {+(I)mtırak}, {+rAk} ve {+sI} isimden isim yapma ekleri ele alınmıştır. Bu ekler dil bilgisi kitaplarında “Küçültme” başlığı altında ele alınır. Ancak işlev açısından değerlendirildiğinde eklerin kullanılış amacı “küçültme” değil “benzetme”dir. Bu çalışmada, eklerin benzetme yapma işlevinde hangi kök ve türde kelimelere geldiği ve türetilen kelimenin nasıl bir anlam yüklendiği belirlenmeye çalışılmıştır. Türkçe Sözlük (2011) ve dil bilgisi kitaplarında bu eklerle türetilen kelimeler, eklerin kelimelere kazandırdığı anlamla göre doküman incelemesine dayalı olarak incelenmiştir. Doküman incelemesi neticesinde benzerlik ilgisi kurarak türetilmiş 340 kelime tespit edilmiş ve bu kelimeler ile ekler arasındaki ilişki biçim işlev yöntemiyle ele alınmıştır. Bu yöntemde biçimbirimlerin, yapıdan işleve doğru yönelimi vardır. Belli bir biçimbirimin işlevlerini tespit etmek için seçili metinlerde tarama yapılır ve bulunan yapılar işlevlerine göre tasnif edilir. Bu tasnif sonucu biçimbirim en işlek işleviyle adlandırılır. Çalışma sonunda {+CA}, {+(I)msI}, {+(I)mtırak}, {+rAk} ve {+sI} eklerinin isimlere gelerek “yakınlık derecesiyle benzetme” işlevli kullanımlarında kullanım oranları incelenmiştir. İsimlere sadece {+(I)msI} ve {+sI} ekleri gelmektedir. Sıfatlara {+sI} eki gelmez. {+(I)mtırak} sadece renk ve tat isimlerine gelir. {+rAk} günümüzde işlekliğini kaybetmiştir