Research Article
BibTex RIS Cite

ESKİ UYGURCA ÖLÜLER KİTABI’NDAKİ İKİLEMELER ÜZERİNE

Year 2019, Issue: 67, 39 - 64, 01.06.2019

Mehmet Ölmez Gönül Aris

Abstract

Türk dili çalışmalarında önemli bir yere sahip olan ikilemeler, Eski
Uygur metinlerinde de sıklıkla başvurulan bir ifade şeklidir. Türk dilinin
yazılı ilk kaynaklarından günümüze kadar her dönemde karşılaştığımız
bu yapı üzerine yapılan çalışmalarda ikilemelerin yapısal ve
anlamsal kuruluşu hakkında bilgi verilmiştir. Bu nedenle, bu çalışmada
sadece Eski Uygurca Ölüler Kitabı’nda karşılaşılan ikilemeler için
herhangi bir sınıflandırmaya gidilmeden eserde geçen ikilemeler tespit
edilmeye çalışılmış, tespit edilen ikilemelerin anlamları ve birer örnek
cümle verilmiştir. Daha sonra örnek cümlenin günümüz Türkçesine çevirisi
yapılmış ve örnek cümlelerin metinde geçtiği satır numarası gösterilmiştir.
Ayrıca çalışmanın girişinde eski Uygur metinlerinde nadir
görülen ve/veya ikilemeyi oluşturan kelimelerin en az birinin ikileme
dışında kullanılmadığı ikilemeler hakkında bilgi verilmiştir.

Keywords

Eski Uygurca Ölüler Kitabı Eski Uygurca ikilemeler kelime koşmaları

References

  • Ağakay, M. A. (1953). İkizlemeler üzerine. Türk Dili, II/16, 189-191; Türk Dili,II/17, 268-271.
  • Ağakay, M. A. (1954). Türkçede kelime koşmaları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 97-104.
  • Ayazlı, Ö. (2012). Altun Yaruk Sudur VI. kitap. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Ayazlı, Ö. (2016). Eski Uygurca din dışı metinlerin karşılaştırmalı söz varlığı.Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Aydemir, H. (2007). Untersuchung zum Wortschatz der alttürkischen Xuanzang-Biographie. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Universität Göttingen.
  • Clauson, Sir G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-centuryTurkish. Oxford. [= ED]
  • Çağatay, S. (1944). Uygurcada hendiadyoinler. Dil ve Tarih-Coğrafya FakültesiYıllık Çalışmalar Dergisi, 1, 1940-1941, 97-144 (Türk lehçeleri üzerine denemeler, Ankara 1978, s. 29-66’da tekrar yayımlanmıştır.)
  • Elmalı, M. (2016). Daśakarmapathāvadānamālā, giriş-metin-çeviri-notlar-dizintıpkıbaskı.Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation: a functional approach to the lexicon,I-II, Wiesbaden. [= OTWF]
  • Eren, Hasan. (1949). İkiz kelimelerin tarihine dair. Dil ve Tarih-Coğrafya FakültesiDergisi, VII/2, 283-286.
  • Foy, K. (1899). Studien zur Osmanischen Syntax, das Hendiadyoin und die Wortfolge ‘ana baba’. Mitteilungen des Seminars für Orientalische Sprachen, II/2, 105-136.
  • Gulcalı, Z. (2015). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan “Aç Bars” hikâyesi.Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Hatiboğlu, V. (1981). Türk dilinde ikileme. Ankara.
  • Kara, G., Zieme, P. (1977). Die uigurischen Übersetzungen des Guruyogas “TieferWeg” von Sa-skya Paṇḍita und der Mañjuśrīnāmasaṃgīti. Berlin. [= BT VIII]
  • Kara, G., Zieme, P. (1978). Ein uigurisches Totenbuch. Nāropas Lehre in uigurischerÜbersetzung von vier tibetischen Traktaten nach der Sammelhandschrift aus
  • Dunhuang, British Museum Or. 8212 (109). Budapest: Akadémi Kiadó. (BOH.XXII)
  • Kargı Ölmez, Z. (1997). Kutadgu Bilig’de ikilemeler (1). Türk Dilleri Araştırmaları, 7, 19-40.
  • Kasai, Y. (2008). Die uigurischen buddhistischen Kolophone. Turnhout: Brepols.
  • Kaya, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin. Ankara.Nadelyayev, V. M., Nasilov, D. M., Tenişev, E. R., Şçerbak A. M. (1969).Drevnetyurkskiy slovar’. Leningrad. [= DTS]
  • Ölmez, M. (1998). Eski Uygurca odug sak ikilemesi üzerine. Türk DilleriAraştırmaları, 8, 35-47.
  • Ölmez, M. (2017). Eski Uygurca ikilemeler üzerine. Türk Dili AraştırmalarıYıllığı Belleten, 65(2), 243-311.
  • Ölmez, Z. (1999). Kutadgu Bilig’de ikilemeler (2). Bahşı Ögdisi: Festschrift fürKlaus Röhrborn anläßlich seines 60. Geburtstags / 60. Doğum Yılı DolayısıylaKlaus Röhrborn Armağanı içinde (s. 237-264). J. P. Laut, M. Ölmez (yay.).
  • Özcan Devrez, C. (2019 ?). Eski Uygurca Kuanşi im Pusar incelemesi, metinçeviri-açıklamalar-sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu. [Baskıda]. [= KuP]
  • Röhrborn, K. (1977-1998) Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial dervorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, 1-6, Wiesbaden. [= UW]
  • Röhrborn, K. (2010) Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischentürkischen Texte aus Zentralasien, ‒ Neubearbeitung ‒ I. Verben. Band 1: ab- ‒äzüglä-,Stuttgart. [= UW NB I.1]
  • Röhrborn, K. (2015). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, ‒ Neubearbeitung ‒ II. Nomina-Pronomina-Partikeln. Band 1: a ‒ asvık, Stuttgart. [= UW NB II.1]
  • Röhrborn, K. (2017). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischentürkischen Texte aus Zentralasien, ‒ Neubearbeitung ‒ II. Nomina-Pronomina-Partikeln. Band 2: aş ‒ äžük, Stuttgart. [= UW NB II.2]
  • Schilling, U. (2000). Untersuchung zu den Wortgruppen im Alttürkischen.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Berlin: Freie Universität.
  • Şen, S. (2002). Eski Uygur Türkçesinde ikilemeler. Yayımlanmamış YüksekLisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
  • Tekin, T. (1969). Zetacism and sigmatizm in Proto-Turkic. AOH, 22, 51-80.
  • Tietze, A. (1966). Reduplikasyon ve (r) ile kurulmuş çift sözler. Reşit Rahmeti Arat İçin içinde (s. 423-429). Ankara.
  • Tuna, O. N. (1948). Türkçede tekrarlar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat FakültesiTürk Dili ve Edebiyatı Dergisi, III, 429-447. İstanbul.
  • Zieme, P. (1985). Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, Berlin. [= BTXIII]

HENDIADYS IN OLD UIGHUR BOOK OF THE DEAD

Year 2019, Issue: 67, 39 - 64, 01.06.2019

Mehmet Ölmez Gönül Aris

Abstract

Hendiadys, which has an important place in Turkic Language studies,

is a frequently used as a way of expression in the texts belonging

to the Old Uighur Era. Throughout the studies on this structure, which we have encountered both in the first written sources of Turkic language

and also in the present ones, we have learned about the structural

and semantic organization of the hendiadyses. Thus, in this study, the

hendiadyses in the Old Uighur Book of the Dead have been tried to be

detected without any classification, and the meanings of the detected

hendiadyses, some example sentences, translation of those sentences

to Modern Turkish and the line number in the book have been given.

In addition, information was given about some examples which at least

one of them is rare and/or the word is not used outside of the hendiadys.

Keywords

Old Uighur Book of the Dead Old Uighur hendiadys word pairs

References

  • Ağakay, M. A. (1953). İkizlemeler üzerine. Türk Dili, II/16, 189-191; Türk Dili,II/17, 268-271.
  • Ağakay, M. A. (1954). Türkçede kelime koşmaları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 97-104.
  • Ayazlı, Ö. (2012). Altun Yaruk Sudur VI. kitap. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Ayazlı, Ö. (2016). Eski Uygurca din dışı metinlerin karşılaştırmalı söz varlığı.Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Aydemir, H. (2007). Untersuchung zum Wortschatz der alttürkischen Xuanzang-Biographie. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Universität Göttingen.
  • Clauson, Sir G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-centuryTurkish. Oxford. [= ED]
  • Çağatay, S. (1944). Uygurcada hendiadyoinler. Dil ve Tarih-Coğrafya FakültesiYıllık Çalışmalar Dergisi, 1, 1940-1941, 97-144 (Türk lehçeleri üzerine denemeler, Ankara 1978, s. 29-66’da tekrar yayımlanmıştır.)
  • Elmalı, M. (2016). Daśakarmapathāvadānamālā, giriş-metin-çeviri-notlar-dizintıpkıbaskı.Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation: a functional approach to the lexicon,I-II, Wiesbaden. [= OTWF]
  • Eren, Hasan. (1949). İkiz kelimelerin tarihine dair. Dil ve Tarih-Coğrafya FakültesiDergisi, VII/2, 283-286.
  • Foy, K. (1899). Studien zur Osmanischen Syntax, das Hendiadyoin und die Wortfolge ‘ana baba’. Mitteilungen des Seminars für Orientalische Sprachen, II/2, 105-136.
  • Gulcalı, Z. (2015). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan “Aç Bars” hikâyesi.Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Hatiboğlu, V. (1981). Türk dilinde ikileme. Ankara.
  • Kara, G., Zieme, P. (1977). Die uigurischen Übersetzungen des Guruyogas “TieferWeg” von Sa-skya Paṇḍita und der Mañjuśrīnāmasaṃgīti. Berlin. [= BT VIII]
  • Kara, G., Zieme, P. (1978). Ein uigurisches Totenbuch. Nāropas Lehre in uigurischerÜbersetzung von vier tibetischen Traktaten nach der Sammelhandschrift aus
  • Dunhuang, British Museum Or. 8212 (109). Budapest: Akadémi Kiadó. (BOH.XXII)
  • Kargı Ölmez, Z. (1997). Kutadgu Bilig’de ikilemeler (1). Türk Dilleri Araştırmaları, 7, 19-40.
  • Kasai, Y. (2008). Die uigurischen buddhistischen Kolophone. Turnhout: Brepols.
  • Kaya, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin. Ankara.Nadelyayev, V. M., Nasilov, D. M., Tenişev, E. R., Şçerbak A. M. (1969).Drevnetyurkskiy slovar’. Leningrad. [= DTS]
  • Ölmez, M. (1998). Eski Uygurca odug sak ikilemesi üzerine. Türk DilleriAraştırmaları, 8, 35-47.
  • Ölmez, M. (2017). Eski Uygurca ikilemeler üzerine. Türk Dili AraştırmalarıYıllığı Belleten, 65(2), 243-311.
  • Ölmez, Z. (1999). Kutadgu Bilig’de ikilemeler (2). Bahşı Ögdisi: Festschrift fürKlaus Röhrborn anläßlich seines 60. Geburtstags / 60. Doğum Yılı DolayısıylaKlaus Röhrborn Armağanı içinde (s. 237-264). J. P. Laut, M. Ölmez (yay.).
  • Özcan Devrez, C. (2019 ?). Eski Uygurca Kuanşi im Pusar incelemesi, metinçeviri-açıklamalar-sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu. [Baskıda]. [= KuP]
  • Röhrborn, K. (1977-1998) Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial dervorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, 1-6, Wiesbaden. [= UW]
  • Röhrborn, K. (2010) Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischentürkischen Texte aus Zentralasien, ‒ Neubearbeitung ‒ I. Verben. Band 1: ab- ‒äzüglä-,Stuttgart. [= UW NB I.1]
  • Röhrborn, K. (2015). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, ‒ Neubearbeitung ‒ II. Nomina-Pronomina-Partikeln. Band 1: a ‒ asvık, Stuttgart. [= UW NB II.1]
  • Röhrborn, K. (2017). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischentürkischen Texte aus Zentralasien, ‒ Neubearbeitung ‒ II. Nomina-Pronomina-Partikeln. Band 2: aş ‒ äžük, Stuttgart. [= UW NB II.2]
  • Schilling, U. (2000). Untersuchung zu den Wortgruppen im Alttürkischen.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Berlin: Freie Universität.
  • Şen, S. (2002). Eski Uygur Türkçesinde ikilemeler. Yayımlanmamış YüksekLisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
  • Tekin, T. (1969). Zetacism and sigmatizm in Proto-Turkic. AOH, 22, 51-80.
  • Tietze, A. (1966). Reduplikasyon ve (r) ile kurulmuş çift sözler. Reşit Rahmeti Arat İçin içinde (s. 423-429). Ankara.
  • Tuna, O. N. (1948). Türkçede tekrarlar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat FakültesiTürk Dili ve Edebiyatı Dergisi, III, 429-447. İstanbul.
  • Zieme, P. (1985). Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, Berlin. [= BTXIII]
There are 34 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Research Article
Authors

Mehmet Ölmez 0000-0001-6422-954X

Gönül Aris 0000-0001-8409-4929

Publication Date June 1, 2019
Published in Issue Year 2019 Issue: 67

Cite

APA Ölmez, M., & Aris, G. (2019). ESKİ UYGURCA ÖLÜLER KİTABI’NDAKİ İKİLEMELER ÜZERİNE. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten(67), 39-64.
 Download Cover Image